Verdeeldheid over telefoonverbod op mbo: 'We zijn toch geen kleuterklas'

Het beleid rondom mobieltjes in de klas moet strenger worden op het mbo. Dat zegt Adnan Tekin, voorzitter van de MBO Raad, brancheorganisatie voor mbo-scholen, vandaag in een interview met dagblad Trouw. Hij maakt de vergelijking met het voortgezet onderwijs, waarvoor sinds begin dit jaar een dringend advies geldt: sta mobieltjes niet toe in de klas.

18 versus 25

"Het gebruik van een telefoon inperken zou voor het mbo een verstandige stap zijn”, zegt Jelle Jolles, hoogleraar neuropsychologie aan de Vrije Universiteit en gespecialiseerd in het leerprocessen en het brein van jongeren. "We zien dat de aandacht, concentratie en leerprestaties beter worden als de gsm niet wordt gebruikt. Dat weten we uit tal van wetenschappelijke onderzoeken."

Dit vinden de mbo-studenten er zelf van:

"Jongeren van 16 tot 25 zijn 'werk in uitvoering'", zegt Jolles. "Juridisch zijn mensen volwassen als ze 18 zijn: ze mogen hun rijbewijs halen, alcohol drinken, stemmen. Maar ze moeten nog veel ervaringen opdoen, leren functioneren in organisaties om zelfstandig te functioneren. Het brein is pas op rond je 25ste uitgerijpt."

'Sociale media winnen het van de lesstof'

En dat 'rijpen' gaat moeilijker als er een telefoonscherm in de buurt is. "Ieder mens heeft een werkgeheugen", legt Jolles uit. "Daar komen je zintuigelijke prikkels binnen en daarvan wordt bepaald welke relevant zijn en welke niet, en wat waar dieper in het brein moet worden opgeslagen. Dat werkgeheugen kun je vergelijken met een drukke straat waar maar een beperkt aantal auto's doorheen kan." Waar Jolles mee zeggen wil: vooral de aandachttrekkende prikkels – zoals een nieuw TikTok-filmpje, een bliepend schermpje, een nieuwe meme in je algoritme – vinden een weg naar je hersenen. "Want ons sociale brein kiest vooral voor 'nieuw'."

"Die sociale media winnen het van de lesstof, en van de leraar. Terwijl dat wat de leraar vertelt nodig is om je te ontwikkelen. Het resultaat: de student wordt afgeleid."

In onderstaande video vertelt een docent waarom hij het telefoonverbod wel ziet zitten: 

Veel docenten in het voortgezet onderwijs vinden het mobieltjesverbod noodzakelijk, laat Jelmer Evers weten. Hij is dagelijks bestuurder voortgezet onderwijs bij de Algemene Onderwijsbond (AOb). "Voor de richtlijn kregen we veel signalen van leraren: we komen er niet uit." "Bij de eerste enquête april vorig jaar hadden er al 5000 vo-docenten binnen een paar dagen gereageerd. Dat hadden we nog nooit meegemaakt, zo veel reacties in zo'n korte tijd. 73 procent was toen voor een verbod. Het leeft.”

Onlangs zette de AOb een nieuwe enquête uit, nu het verbod er bijna vier maanden is. Veel docenten gaven aan dat het sinds het verbod rustiger is in de les en leerlingen geconcentreerder zijn. Op de vraag of de richtlijn een écht wettelijk verbod moet worden, antwoordde 72 procent met 'ja'. "Met een wettelijk verbod voorkom je een hoop discussie met collega’s, leerlingen en ouders", zegt Evers, die zelf ook docent is geweest. "Dan kun je als docent zeggen: 'Jongens, dit is hoe we het gaat doen, het is een landelijke afspraak'."

'Geen kleuterklas'

De AOb nam twee jaar geleden ook een enquête onder mbo-docenten af. Daaruit kwam dat een fors deel van de docenten, voorstander van een verbod. “Het is alleen ingewikkelder dan in het primair onderwijs of het voortgezet onderwijs”, zegt Henrik de Moel. Op het mbo werken veel studenten met een tweestapsverificatie als ze in een online leeromgeving moeten inloggen; daar heb je je telefoon voor nodig. De Moel: "En een flink deel van de studenten op het mbo is 18. Het is moeilijker om tegen volwassenen te zeggen 'lever je telefoon maar in'."

JOB MBO, de belangenorganisatie van mbo-studenten, ziet liever dat de verantwoordelijkheid bij de student zelf wordt gelegd, zegt woordvoerder Miray Özügüzel. "Die kiest er zelf voor om een diploma te halen. Die verantwoordelijkheid ligt bij de student zelf. Het is niet meer de middelbare school. Iedere student wil die opleiding halen, en elke student weet dat dat niet lukt als ze niet opletten." 

JOB MBO noemt een mobieltjesverbod op het mbo 'geen realistische maatregel'. "Het zijn geen leerlingen meer, maar studenten. Het is geen kleuterklas, er zitten veel studenten van boven de 18."

Filmpje van een olifant

Dat is ook een moeilijkheid die neuropsycholoog Jolles noemt: "Studenten zullen het als een stapje terug ervaren, dat ze weer als 'jonkies' worden bestempeld." Begrijpelijk, zegt hij, maar: het is wel
nodig omdat het zelfinzicht en de zelfregulatie zich nog ontwikkelen. En die zijn hard nodig om
weerstand te bieden tegen afleidende prikkels. "Zelfs volwassenen hebben moeite met van hun telefoon afblijven. Ik zat gister voor werk een artikel te lezen op mijn telefoon, en ineens was ik tien minuten verder en zat ik naar een grappig filmpje van een olifant te kijken."

Ook studenten in mbo en ho hebben volgens Jolles nog geen goede, interne rem. "Onze samenleving is
zo complex, we hebben feedback van buitenaf nodig, van een opvoeder, een docent, vrienden. Ons
sociale brein heeft de reactie van anderen nodig, zodat we leren: ah, zo moeten we ons gedragen. Dat
proces wordt verstoord door al die schermen."

Het is volgens Jolles aan onze samenleving om te zorgen dat jongeren zich zo goed mogelijk kunnen ontwikkelen. "Hun zelfinzicht is nog niet wat het hoort te zijn, hun woordenschat is nog niet groot genoeg – en daar is kennis voor nodig, ervaring, sociale vaardigheden. Die doe je op in een sociale omgeving zoals een school, maar niet als je alleen maar naar je scherm kijkt en met emoticons communiceert."

Ministerie van Onderwijs 

"Het is goed dat de discussie over een telefoonverbod ook in het vervolgonderwijs speelt", laat een woordvoerder van het ministerie van Onderwijs weten. Op dit moment geldt voor het mbo, hbo en wo dat hoe er met mobieltjes in de klas of collegezaal wordt omgegaan, aan de instellingen en docenten zelf is. "Maar als de resultaten van de evaluatie van het mobieltjesverbod in het voortgezet onderwijs gereed zijn, zullen we deze ook met het mbo, hbo en wo bespreken." Wel benadrukt het ministerie dat 'het vervolgonderwijs een andere situatie is dan op middelbare scholen'. "Zo verschilt de leeftijd van de studenten, net als de verantwoordelijkheid die instellingen hebben ten aanzien van deze studenten. Het gaat immers veelal om volwassenen en veel studenten lopen ook stage."

En het hbo?

Brancheorganisatie Vereniging Hogescholen (voorheen de HBO Raad) laat aan RTL Nieuws weten 'geen algemeen standpunt te hebben' over een eventueel verbod op mobieltjes op hbo-opleidingen. "We hebben daar geen zicht op, en leggen de verantwoordelijkheid bij scholen zelf hoe zij het regelen."

Henrik de Moel, mbo-vertegenwoordiger bij de AOb, zou het 'een beetje raar' vinden als er alleen maar wordt gesproken over een telefoonverbod op het mbo. "Hbo-studenten en studenten op de universiteit zijn, zeker als ze net beginnen, niet veel ouder dan mbo'ers. Waarom de éne groep wel en de andere niet? Dat zou dan toch weer een soort stigma zijn, en dat voelt niet terecht."

Op de school in onderstaande video werd al eerder een mobieltjesverbod ingevoerd: