Nieuwe aanpak moet femicide terugdringen: 'Erkenning voor intieme terreur'

Gea Goldwaldt (foto hierboven) werd in 2020 door haar man vermoord, toen ze aangaf van hem te willen scheiden. Haar zus Barbara is een van de initiatiefnemers van het actieplan dat nu door het kabinet is opgesteld. 

"In de periode voor de moord heeft mijn zus geleden onder psychisch geweld", zegt Barbara. "Ze had geen kennis van de rode vlaggen die waarschuwen voor femicide en ik ook niet. Een landelijke aanpak is letterlijk van levensbelang."

In huiselijke kring gedood

Barbara's zus is een van de vele slachtoffers van femicide: dodelijk geweld tegen vrouwen vanwege het geslacht. De cijfers liegen er niet om: tussen 2018 en 2022 werden 217 vrouwen gedood, van wie 127 door een (ex-)partner en 45 door een ouder of ander familielid. Het ging dus bij bijna 80 procent door iemand uit de huiselijke kring. 

Om het even in verhouding te plaatsen: in diezelfde periode werden 416 mannen gedood, van wie 17 door een (ex-)partner en 46 door een ouder of ander familielid. Het verschil is qua verhouding dus 65 procent.

Het plan met de naam 'Stop femicide!' is bedoeld om dit geweld tegen vrouwen te herkennen en om in te grijpen om verdere escalatie te voorkomen. Daarbij wordt specifiek gelet op de 'rode vlaggen' van femicide. Denk bij die rode vlaggen bijvoorbeeld aan dreigen met zelfmoord door een partner, een poging tot verwurging, het bedreigen van huisdieren, isoleren en stalking. Het actieplan is gebaseerd op vier pijlers (zie onderaan dit artikel).

"We zijn enthousiast over de plannen. Heel veel van onze punten zijn overgenomen", zegt Barbara. "Mijn zus kan niet meer gered worden, maar andere vrouwen wel."

Signalen gemist

Staatssecretaris Maarten van Ooijen (Volksgezondheid), minister Robbert Dijkgraaf (Onderwijs) en minister Franc Weerwind (Rechtsbescherming) hebben in een brief aan de Tweede Kamer uitgelegd waarom ze met het plan van aanpak komen: "In de privésituatie zijn er vaak voorafgaande risico's en geweldssignalen die kunnen wijzen op een escalatie met mogelijk fatale afloop." Ze benadrukken daarbij het belang van 'het tijdig ingrijpen bij huiselijk geweld en kindermishandeling'. 

Dat signalen vaak worden gemist, blijkt wel uit onderstaand verhaal van Roza. Haar zus Willeke werd vermoord door haar man toen ze wilde scheiden:

Een half jaar geleden pleitten verschillende hulporganisaties, waaronder Sterk Huis en Veilig Thuis, voor een landelijke aanpak om femicide te voorkomen. In België is dat sinds oktober vorig jaar al het geval.

Het initiatief van de organisaties leidde tot een plan dat zich richt zich op vier pijlers: primaire preventie, zicht op (dreigend) geweld, interventies en hulpverlening, en inzicht in probleem en aanpak.

De vier pijlers:

• Primaire preventie: het bevorderen van gelijkheid van mannen en vrouwen.
• Zicht op (dreigend) geweld: de 'rode vlaggen' van femicide goed en tijdig herkennen, onder meer door de bewustwording in de samenleving te versterken.
• Interventies en hulpverlening: bij vermoedens en signalen van bijvoorbeeld intieme terreur of stalking moeten slachtoffers beter worden beschermd. Ook de strafrechtelijke aanpak van psychisch geweld moet worden verbeterd.
• Inzicht in probleem en aanpak: het verbeteren van de kennis over femicide en gendergerelateerd geweld, zodat die kennis kan worden toegepast in de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling.

In de brief aan de Tweede Kamer spreken de bewindslieden van 'een belangrijke stap in de aanpak van femicide'. "De weg voorwaarts is duidelijk: met vasthoudendheid, samenwerking en continue evaluatie zullen we blijven werken aan het terugdringen van (fataal) geweld tegen vrouwen."

Eerste stap gezet

Ook Esmé Wiegman, directeur van vrouwenopvang Valente, is enthousiast over de plannen. "Het is een mijlpaal", zegt ze. "Er komt erkenning voor intieme terreur, erkenning dat dit effectiever aangepakt moet worden."

"Vandaag is de eerste stap gezet", zegt Barbara Goldwaldt. "Zoveel families zijn op deze manier iemand verloren. Buiten het gevoel van herkenning, hebben we allemaal het gevoel dat dit niet meer mag gebeuren. En daarvoor is dit plan een hele goede start."