Overheid waarschuwt voor PFAS in zeeschuim: 'Laat kinderen er niet in spelen'

"PFAS hechten, net als sommige andere chemische stoffen, virussen en bacteriën, goed aan (zee)schuim", schrijft het ministerie van Waterstaat, "probeer dus te voorkomen dat je (zee)schuim binnen krijgt en laat kinderen en huisdieren er niet in spelen."

Milieuchemicus en PFAS-expert Chiel Jonker van de Universiteit Utrecht noemt de richtlijn verstandig. "PFAS zit zo'n beetje overal in, maar in dat schuim tref je het in opgeklopte vorm terug. Dat betekent dat de concentratie veel hoger is dan in bijvoorbeeld zeewater."

'Niet acuut gevaarlijk'

Het schuim is volgens Jonker 'niet acuut gevaarlijk of toxisch', maar het is wel verstandig om contact te vermijden. "Honden hebben de neiging flink in dat schuim te happen. Kinderen die erin spelen, kunnen het ook binnenkrijgen. Dat is, nogmaals, niet acuut gevaarlijk, maar als je het kunt vermijden, moet je dat doen."

Ook bioloog en milieuwetenschapper Annemarie van Wezel van de Universiteit van Amsterdam bevestigt dat zeeschuim een hoge concentratie PFAS kan bevatten. "Het klopt dat PFAS zich enorm kan ophopen in schuim. En we krijgen toch al te veel PFAS binnen via water en voedsel. Dus het is heel verstandig om er een beetje mee uit te kijken."

Maar overdreven bezorgd hoeven we van haar niet te zijn: "Je speelt niet dagelijks in het schuim aan zee. De blootstelling zal van korte duur zijn. Je hoeft zeker niet bij het strand weg te blijven."

Wat zijn PFAS?

Per- en polyfluoralkylstoffen (PFAS) zijn kunstmatig geproduceerde stoffen. Ze zijn niet afbreekbaar in het milieu, en worden daarom ook wel 'forever chemicals' genoemd. De stoffen zitten in veel producten, zoals kleding, anti-aanbaklagen, cosmetica en verpakkingsmaterialen. De stoffen komen in het milieu, de lucht en het water terecht en op die manier ook in voedsel en drinkwater. Hoe meer PFAS zich ophoopt in ons lichaam, hoe groter het risico op gezondheidsproblemen.

PFAS worden problematisch naarmate ze zich meer ophopen in ons lichaam, leggen beide experts uit. "We krijgen deze stoffen op allerlei manieren binnen", zegt Jonker. "Via drinkwater, vis en vlees, eieren en ook groenten. We ademen het zelfs in. Als de concentratie in je lichaam oploopt, kan het op zeker moment fout gaan."

Pizzadozen en regenkleding

Van Wezel legde eerder in een online video uit wat de risico's zijn van deze stoffen. Uit onderzoek blijkt dat hogere blootstelling leidt tot meer gevallen van kanker, en een zwakker immuunsysteem. "Dat baseren we op toxicologisch onderzoek, en ook op epidemiologisch onderzoek. Zo zien we dat er onder populaties met verhoogde niveaus van blootstelling aan PFAS de kinderen een minder goede respons van het immuunsysteem hebben."

We kunnen zelf maatregelen nemen om onze blootstelling te verlagen, zegt de milieuwetenschapper. "Producten waar water goed vanaf glijdt, hebben grote kans dat ze deze stoffen bevatten. Vetvrije pizzadozen en andere plastic verpakkingen bijvoorbeeld. En regenkleding. Dat verweert langzaam, en deeltjes komen via de huid en de mond in het lichaam terecht."

Uit berichtgeving van de NOS blijkt dat het advies sinds deze maand geldt. De richtlijn is stilzwijgend aangescherpt op zwemwater.nl, de site waarop het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat publieksinformatie deelt over de veiligheid van zwemwater. Zelf houdt het ministerie het erop dat niet de richtlijn is aangescherpt, maar alleen de woordkeuze, en dat het advies om kinderen en huisdieren helemaal weg te houden uit het schuim al langer gold.

Serieus advies

Landelijke en regionale overheden kiezen ervoor voorlopig geen waarschuwingsborden te plaatsen aan de kuststranden. Jonker is hier kritisch over: "Dit is een serieus advies dat over gezondheid van je burgers gaat. Als je dat zelf serieus neemt, vind ik het wat weinig om de waarschuwing alleen te delen via een website waar bijna niemand op kijkt."

Een woordvoerder van het ministerie laat desgevraagd weten dat waarschuwingsborden zijn 'bedoeld voor acute of zeer gevaarlijke situaties', en daarvan is in het geval van PFAS geen sprake. "Er is zeer gering risico dat voorkomt uit de aanwezigheid van PFAS in zeeschuim, vandaar dat dit niet op borden is terug te vinden." De kustprovincies kijken nu of ze strandbezoekers actiever moeten gaan waarschuwen. 

Eind vorig jaar gaf het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) al een waarschuwing over PFAS in zeeschuim. Ook toen schreef het RIVM al dat 'elke extra blootstelling onwenselijk' is. Juli vorig jaar had het instituut al een onderzoek gepubliceerd waaruit bleek dat Nederlanders sowieso al te veel PFAS binnenkrijgen.

Eerder troffen onderzoekers PFAS aan in het bloed van honderden diersoorten.