Zwemmen gevaarlijk in vijf recreatieplassen vanwege te veel PFAS
Voor het eerst is er grootschalig onderzoek gedaan naar PFAS-waarden in recreatiewater in ons land. Daaruit blijkt dat het water in vijf plassen zoveel PFAS bevat dat er niet gezwommen kan worden. Na controle door de waterschappen is een negatief zwemadvies door de provincies afgegeven.
Hoe de situatie in andere plassen is, is onduidelijk. Veel resultaten zijn nog niet bekend en bij lang niet alle plassen wordt het PFAS-gehalte gemeten.
In totaal zijn er 723 recreatieplassen in ons land. Daarvan worden 261 gecontroleerd op het PFAS-gehalte, blijkt uit een rondgang van RTL Nieuws bij provincies. Die zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit van het openbare zwemwater.
Maatschappelijke onrust
Ieder jaar laten ze het water van recreatieplassen testen op de poepbacterie E.coli en blauwalg. Vanwege de toegenomen maatschappelijke onrust wordt dit jaar ook gemeten hoeveel PFAS er in het water zit. Deze meting is niet verplicht en de provincies bepalen zelf hoeveel en welke plassen ze laten testen door de waterschappen.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
PFAS is de verzamelnaam voor chemische stoffen die worden gebruikt in de industrie en bij het maken van producten zoals regenkleding, antiaanbaklagen en blusschuim. Handige eigenschappen, maar er zitten ook nadelen aan. PFAS breekt niet of nauwelijks af, is giftig en verspreidt zich snel in het milieu.
Verdrietig
Eén van de geteste wateren is de recreatieplas op camping De Betteld in Zelhem in de Achterhoek. Hier kwam een PFAS-waarde naar voren die 16 keer hoger ligt dan de advieswaarde van het RIVM. "We zijn hier erg verdrietig over", zegt campingeigenaar Gerhard Hobelman, die samen met zijn zoons de christelijke camping runt.
De provincie Gelderland heeft een negatief zwemadvies afgegeven voor De Betteld. "We gaan dat advies opvolgen en ondersteunen", zegt Hobelman. "Het is over de norm, dan is het beste om er niet in te zwemmen."
Gevolgen negatief zwemadvies
Van de 74 recreatieplassen in Gelderland zijn er dit jaar zeven onderzocht op PFAS. Naast De Betteld is er ook een te hoge concentratie PFAS aangetroffen in Het Blauwe Meer in Dinxperlo, ruim drie keer zoveel als de norm van het RIVM. Het negatieve zwemadvies kwam hard aan.
"De gevolgen zijn groot nu Het Blauwe Meer dicht is. De bezoekersaantallen zijn met driekwart gedaald", legt Maarten Frazer van Optisport uit. "We hebben ook een chloorbad, maar dat zit met zestig bezoekers wel vol. Op een goede dag hebben we in het Blauwe Meer 300 bezoekers."
Het RIVM heeft bepaald dat in zwembaden maximaal 71 nanogram PEQ per liter mag zitten, waarbij PEQ een verzamelnaam is voor alle PFAS-verbindingen. Voor recreatieplassen geldt een norm van 280 nanogram. Deze advieswaarde is anders omdat mensen minder vaak in recreatieplassen zwemmen dan in zwembaden.
Ver boven de grens
In Zuid-Holland kregen drie recreatieplassen een negatief zwemadvies vanwege PFAS: Merwelanden in Dordrecht en Vrijenburgbos en Kralinger Esch in Rotterdam. En in Gelderland hebben dus twee van de zeven onderzochte plassen te veel PFAS.
In Friesland zijn alle resultaten al binnen; daar is voor geen van de 34 zwemwateren een negatief zwemadvies voor PFAS afgegeven. In andere provincies worden de resultaten de komende weken verwacht.
Schrik
PFAS-expert en milieuchemicus Chiel Jonker schrikt van de waarden in de twee Gelderse plassen. "In de recreatieplas De Betteld zit 4530 nanogram PEQ per liter. Dat is wel heftig. Waar komt dat vandaan?”, vraagt Jonker - verbonden aan de Universiteit Utrecht - zich af. "En 850 nanogram in Het Blauwe Meer is ook niet mis."
Een blik op de kaart leert dat Het Blauwe Meer op een bedrijventerrein ligt. "Dat zou een goede verklaring voor de aanwezigheid van PFAS kunnen zijn. Maar camping De Betteld ligt in de natuur. Daar moet echt onderzoek worden gedaan", zegt Jonker.
Extra onderzoek
De provincie Gelderland heeft Gerhard Hobelman van camping De Betteld toegezegd dat er nader onderzoek wordt gedaan naar de oorzaak van de verontreiniging. "Misschien is er een soort oplossing, maar wat dat kost, weten we nog niet. We zijn in contact met provincie en waterschap. We zullen zelf ook de nodige actie ondernemen om alles te inventariseren en te kijken wat de beste aanpak is", zegt Hobelman.
PFAS-expert Jonker juicht de negatieve zwemadviezen toe, maar vindt dat voor De Betteld eigenlijk een verbod moet worden ingesteld. "En dat verbod moet dan gehandhaafd worden. Dat geldt ook voor de Kralinger Esch in Rotterdam met een waarde van 2500 nanogram", zegt Jonker. Daarnaast zou er een visverbod moeten komen voor De Betteld, vindt hij. "Vissen zitten daar zeer hoogstwaarschijnlijk vol met PFAS."
Waarom niet alle plassen?
De provincies mogen nu zelf bepalen welke recreatieplassen worden getest. Jonker pleit voor strengere regels. "Dat er nu op PFAS wordt gecontroleerd in sommige recreatieplassen is goed, maar voelt een beetje willekeurig. Waarom niet alle plassen? We willen immers de gezondheid van de burgers beschermen", zegt hij.
"Van E.coli en blauwalg word je snel ziek. Van PFAS niet direct, maar schadelijk is het op termijn wel", aldus Jonker. "Het lijkt me goed om landelijk af te spreken dat er standaard op PFAS wordt gecontroleerd."
Met medewerking van Harm Hilbolling.