Duivels dilemma voor mantelzorger Wim: hij moet zijn moeder óf schoonouders uit huis zetten

Toen Wim Verheul een paar jaar geleden zijn moeder Dory (inmiddels 90 jaar) in huis nam, hield hij zich keurig aan de wettelijke regels voor mantelzorg. Althans, dat dacht hij.

Wim en zijn vrouw Jolanda wonen sinds 2009 aan de Vossensteinsesteeg in Doorn, de straat waar Jolanda ook opgroeide. Ze wonen in een vrijstaand huis op een kavel van 4000 vierkante meter. Daarop staat ook een aparte zorgwoning van 67 vierkante meter. "Een prefab-chalet", legt Wim uit. "Een eenvoudig gebouwtje op wielen. Daarin wonen mijn schoonouders Loi en Maartje. Loi zat een tijd in een rolstoel, daarom is de zorgwoning rolstoeltoegankelijk gemaakt."

Geen steen illegaal

Enkele jaren geleden kwam zijn moeder, vanwege haar vorderende leeftijd en de toegenomen eenzaamheid, ook bij ze wonen. "We hebben netjes de regels opgezocht", vertelt Wim. "Ik kwam erachter dat je maar één zorgwoning bij je huis mag hebben. Prima, daarom hebben we om niet de wet te overtreden een aanbouw aan ons eigen huis gemaakt. Daar woont mijn moeder nu."

Die aanbouw is van binnenuit toegankelijk, benadrukt Wim; het is in zijn ogen daarom geen aparte woning, maar volwaardig onderdeel van zijn eigen huis. De aanbouw voldoet aan alle bouwregels. "Er is geen steen illegaal geplaatst. Ik zou er zelf mogen wonen. Maar omdat mijn moeder volgens de gemeente zorg nodig heeft, mag zij er niet wonen."

Dat begon met een bezoek van een inspecteur van de gemeente Utrechtse Heuvelrug, waar Doorn onder valt. Dat was eind april. Het bezoek was het gevolg van een anonieme melding - hij mag niet weten van wie - bij de gemeente, officieel een handhavingsverzoek genoemd. "Dat ging waarschijnlijk niet om de mantelzorg", zegt Wim, "maar om een paar oldtimers die ik op het terrein heb staan. Dat is een liefhebberij van me. Is ook niets illegaals aan, overigens, maar iemand moet gedacht hebben dat het verdacht was."

De inspecteur is niet binnen geweest, volgens Wim. Die maakte zich na dat bezoek dan ook totaal geen zorgen - hij deed immers niets verkeerd. Maar een week geleden viel er opeens een brief op de mat van Utrechtse Heuvelrug: Wim en Jolanda hebben volgens de gemeente twee zorgwoningen, en dat is niet volgens de regels.

6000 euro per week

"Wij zijn van plan u een last op een dwangsom op te leggen", staat in die brief. En verderop staat: "Er worden twee huishoudens gehuisvest op het perceel bij uw woning. Dit is in strijd met het bestemmingsplan." Om 'de overtreding' te beëindigen moet Wim volgens de brief douche, toilet en keuken uit een van de zorgwoningen verwijderen. Dit moet uiterlijk op 1 februari 2025 gebeurd zijn. Zo niet, dan volgt er een dwangsom van 6000 euro. "Per week", zegt Wim met een diepe zucht.

Hij zegt 'verbijsterd' te zijn door het besluit. "We doen niets illegaals, volgens mij. We nemen de maatschappij een hoop zorg uit handen. En een hoop kosten. We vragen nergens om, betalen en doen alles zelf. Maar iemand heeft kennelijk bepaald dat de regels de regels zijn. Ook al is het voor mij volkomen onbegrijpelijk. Absurd, zelfs. Dit kan toch niet de bedoeling zijn?"

Het zit hem ook dwars dat de dwangsom-brief zonder enige aankondiging of overleg is gestuurd. "Ze hadden er toch minstens een gesprek over kunnen voeren?"

Nieuw denken over zorgzame samenleving

Ook Marjolein Broese van Groenou, hoogleraar Informele zorg in een veranderende samenleving aan de VU in Amsterdam, kan geen begrip opbrengen voor het besluit. "Dit lijkt mij niet verstandig van de gemeente. Dit gaat in tegen de wens van de overheid dat we in de samenleving meer zelf zorg verlenen aan onze ouders. Dat is precies wat deze meneer doet. Ik zie geen enkele reden om dat te bestraffen."

Broese van Groenou stelt voor dat 'iemand deze gemeente het nieuwe denken over de zorgzame samenleving nog eens moet uitleggen'. "Dit bespaart een hoop zorgkosten. Anders zouden deze mensen in een zorginstelling geplaatst moeten worden. Ik neem aan dat dat niet de voorkeur heeft."

Sinds 1 januari van dit jaar is het landelijke beleid niet meer leidend; gemeentes mogen nu hun eigen beleid hanteren ten aanzien van mantelzorgwoningen.

De reacties stromen binnen, zegt Wim, en 'werkelijk niemand begrijpt het'. "Iedereen die ik spreek zegt hetzelfde: wat is dit voor iets raars? Je zou als gemeente toch een gat in lucht springen dat mensen zulke dingen zelf op zich nemen. In plaats van een straf uit te delen. Je verwacht van de gemeente dat die dienstbaar is aan de gemeenschap."

Gezond verstand

Intussen is dorpswethouder Karin Oyevaar op bezoek geweest, wat 'een fijn gesprek' opleverde. Tweede Kamerleden hebben via RTV Utrecht hun onbegrip uitgesproken en het lokale raadslid Kees Notenboom van BVH Lokaal is een petitie gestart om handtekeningen tegen het besluit te verzamelen. Die is al ruim 8000 keer ondertekend. Notenboom heeft ook in de gemeenteraad het college van B en W om nadere toelichting gevraagd.

Hoe het verder moet weet Wim op dit moment niet. Hij zegt zich niet voor te kunnen stellen dat het echt zover komt dat hij een keus moet maken tussen zijn moeder en zijn schoonouders. "Ik kan daar niet over nadenken. Ik ga er voorlopig van uit dat het gezond verstand zegeviert. Want dit kan niet waar zijn. Ik zet in elk geval niemand mijn huis uit. Dat kan ik niet."

Reactie gemeente Utrechtse Heuvelrug

"Als gemeente Utrechtse Heuvelrug hebben wij veel waardering voor de inzet van mantelzorgers in onze dorpen. Wij stimuleren ook dat inwoners mantelzorgwoningen plaatsen op hun perceel en gaan hier zo ruimhartig mogelijk mee om.

De gemeente is met de betreffende mantelzorger(s) in gesprek om de situatie te bespreken en passende oplossingen te zoeken, zoals we dat altijd doen bij complexe handhavingszaken."