Groot tekort hospicebedden: 'Goede plek vinden om te sterven wordt echt een probleem'

Het probleem in de hospices – waar mensen de laatste drie maanden van hun leven kunnen verblijven om op een rustige, zo prettig mogelijke manier te overlijden – is vaak niet eens het personeelstekort in de zorg, zegt Hennie Zoontjes van de AHzN. Het is een combinatie van geld en locaties. 

Protest van buurtbewoners

Daarom doet het ook zo'n pijn dat buurtbewoners in Bloemendaal zo protesteerden tegen een hospice in een villa in hun wijk, dat de eigenaren zich hebben teruggetrokken. De villa, die van de overleden vastgoedondernemer Theo Eichholtz was, zou door zijn nabestaanden 20 jaar lang kosteloos ter beschikking worden gesteld aan het hospice in Haarlem, dat zoveel bedden tekort komt dat het ongeveer de helft van het aantal aanvragen moet afwijzen.

Maar een groep buurtbewoners kwam in opstand: in het hospice zouden 's nachts bedlampjes branden, die door de ramen te zien zouden zijn, er zouden te veel auto's parkeren, lijkwagens door de straat rijden en hun kinderen mochten niet geconfronteerd worden met terminaal zieke mensen, schrijft het Haarlems Dagblad. En ze zouden bang zijn dat een uitzondering op het bestemmingsplan – in de villa zou alleen gewoond moeten worden – de deur openzet voor andere bedrijven en maatschappelijke instellingen om zich ook in de wijk te vestigen.

De groep dreigde met rechtszaken en 'tot aan de Hoge Raad' te procederen om de komst van een hospice in de villa tegen te houden. Dat was de erven van Theo Eichholtz een te onprettig vooruitzicht, waarna ze van het plan afzagen en de villa te koop zetten.

"Verbijsterend", noemt Zoontjes de argumenten van de buurtbewoners. "Deze mensen zouden toch beter moeten weten. Je gunt iedereen een mooie plek om te overlijden. En dat kinderen met de dood geconfronteerd worden? Daar kunnen ze echt wel tegen, de dood hoort bij het leven. Daarbij is het een kleinschalige organisatie, het is echt niet zo dat rouwauto's af en aan zouden rijden."  

Nachtlampjes door de bomen?

Sander de Hosson noemt het 'schandalig' dat buurtbewoners zo tegen de komst van het hospice waren. "Je zou blij moeten zijn met zo'n plek in je buurt, voor als jij of een van je naasten er gebruik van wil maken. Daarnaast: de villa is omringd door bomen, je gaat mij niet vertellen dat de buren die nachtlampjes zien."

Toch is het niet de eerste keer dat een buurt in actie komt tegen de komst van een hospice, weet De Hosson. "Ik weet in elk geval dat dat ook in Den Helder, Rotterdam en Breda is gebeurd. Het bijzondere: in Breda is het hospice er toch gekomen, en nu is een groot deel van de buurtbewoners er vrijwilliger."

Volgens Zoontjes moeten we ervan uitgaan dat er de komende tijd alleen maar meer hospicebedden nodig zullen zijn. "We hebben te maken met vergrijzing: een grote groep babyboomers die naar verwachting binnen 20 jaar zal overlijden. En er zijn steeds meer alleenstaanden, die niet 24 uur per dag hulp kunnen krijgen van familie of naasten en dus afhankelijk zijn van zorg in een verpleeghuis of hospice. De druk zal dus alleen maar groter worden."

Mooie plek om te overlijden

Maar ondertussen is het proces om een hospice te starten, ook zonder protest van buurtbewoners, een kwestie van een lange adem. "Er moet gezocht worden naar kleinschalige locaties, daar moet financiering voor zijn, en dan moet toestemming van de gemeente worden gekregen om er een hospice te beginnen. Voordat een gebouw in gebruik kan worden genomen als hospice, ben je een hele tijd verder."

Dat terwijl gemeenten wel blij zijn met een hospice, zegt hij. "Mensen komen het liefst in een hospice in hun eigen omgeving, zodat ze niet te ver weg zijn van de mensen die om hen geven. Dat is ook hoe hospices zijn bedoeld: vroeger werden ze opgezet door de kerk of buurtbewoners, zodat mensen een mooie plek hadden waar ze in alle rust konden overlijden. "

Behoefte aan informatie

De Nederlandse Zorgautoriteit en het ministerie van Volksgezondheid hebben voor de zomer extra financiering toegezegd voor nieuwe hospices. Maar daarmee zijn we er nog niet, zegt De Hosson. "In Nijmegen zit bijvoorbeeld hospice Bethlehem. Dat ligt bijna altijd vol, en toch krijgt het de financiering niet rond. Er is dus meer geld nodig."

Daarnaast moeten mensen beter geïnformeerd worden over wat een hospice is, waarom hospices zo belangrijk zijn en wat daar gebeurt, vindt De Hosson. Hij gaat daarom toch gewoon in september naar Bloemendaal, om twee al geplande informatiebijeenkomsten over het onderwerp te geven.

De eerste – met 250 plekken – was binnen twee dagen vol, en de tweede gaat ook snel. "Mensen hebben duidelijk behoefte aan die informatie", zegt hij. "Dan zien ze hoe mooi een hospice is, en dat het niet iets engs is. Daarna komt er een hospice in Bloemendaal, daar ben ik zeker van. We moeten alleen kijken waar."

Reactie ministerie VWS

Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zegt het in een reactie 'heel belangrijk' te vinden dat er 'voldoende hospicezorg beschikbaar is, die van goede kwaliteit is en aansluit bij wat mensen nodig hebben'. Er wordt vanuit het ministerie aan gewerkt vanuit het Nationaal Programma Palliatieve Zorg, en er lopen onderzoeken naar de problemen en hoe die kunnen worden opgelost, en naar de hospicezorg die nodig is in de toekomst. Palliatieve zorg, de zorg voor mensen in hun laatste levensfase, is ook een van de aandachtspunten in het hoofdlijnenakkoord van het huidige kabinet. Momenteel wordt dat in het regeerakkoord verder uitgewerkt. "Het huidige kabinet heeft dit dus scherp op het netvlies."