Uniek: komeet vliegt komende weken precies tussen aarde en zon door
Fans van hemelverschijnselen zitten er al klaar voor: een komeet die 'van heel, héél ver komt' scheert de komende weken langs de aarde. Precies tussen de aarde en de zon in. Hoe sterk hij oplicht en hoe goed hij zichtbaar zal zijn, wordt pas over een paar dagen duidelijk. "De timing van de passage is perfect, maar als hij uit elkaar valt hebben we alsnog niks."
De komeet - een gevaarte van ijs, gas en stof - schiet de komende weken dwars door ons zonnestelsel, precies tussen de zon en aarde door. Wouter van Bernebeek, meteoroloog, 'stormchaser' en liefhebber van bijzondere hemelverschijnselen, heeft de gebeurtenis al anderhalf jaar in zijn agenda staan, zegt hij. "Dit is best een bijzondere gebeurtenis."
Voor het eerst
Van hoe ver de komeet precies komt, is volgens Van Bernebeek nog onduidelijk. "Van veel kometen weten we in welke baan en omloop ze zich bewegen. Sommige komen elke 70 jaar langs. De bekende Hale-Bopp, die in 1997 langs de aarde kwam, heeft een omloop van 2400 jaar. Maar van deze is de baan nog onduidelijk. Deze zien we voor het eerst. Het kan wel tienduizenden jaren geleden zijn dat-ie al eens voorbij is gevlogen."
Op zijn X-account plaatste hij een kort filmpje waarop de baan van de komeet goed te zien is:
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
De meteoroloog noemt de timing van de komeet 'ideaal voor de zichtbaarheid', omdat hij passeert tussen de aarde en de zon in. Een komeet bestaat uit gas, ijs en stof, legt hij uit.
Hoe dichter hij de zon nadert, hoe meer het oppervlak opwarmt, en hoe langer en feller de lichtgevende staart kan worden. "Onder ideale omstandigheden geeft hij het meeste licht wanneer hij net de zon gepasseerd is. En dát is toevallig ook het moment waarop hij het dichtst bij de aarde komt."
11 of 20 oktober?
Ook Floris-Jan van der Meulen, gepassioneerd amateur-astronoom, zit 'helemaal klaar' voor de gebeurtenis. "We denken dat je hem met het blote oog net niet kunt zien, maar al wel met een gewone 7x50-verrekijker."
Opvallend is dat beide experts een andere periode noemen waarin mensen met hun verrekijkers naar buiten moeten: Van Bernebeek houdt het op 11 tot 14 oktober, terwijl Van der Meulen 20 tot 29 oktober noemt.
Van der Meulen legt dat verschil uit: "De komeet is inderdaad op zijn helderst vanaf ongeveer 11 oktober. Omdat hij dan het dichtst bij de aarde staat, en ook net langs de zon is gekomen. Maar ik kijk naar iets anders, namelijk het lichtcontrast tussen de komeet en de achtergrond. De komeet neemt dan meer afstand tot de aarde, maar de achtergrond is vanaf 20 oktober donkerder."
Over het moment op de dag zijn beide deskundigen het wel eens: even na zonsondergang. In de periode rond 11 oktober, wanneer Van Bernebeek de hemel in de gaten houdt, zal dat tegen 19.30 zijn. Iets later die maand als de achtergrond donkerder is, rond 26 oktober, is rond 20.15 tot 20.30 uur de beste tijd.
Overigens wordt op die dag, zaterdag 26 oktober, de Nacht van de nacht gehouden, tipt Van der Meulen. Dan worden in heel Nederland nachtelijke activiteiten georganiseerd; veel sterrenwachten zullen open zijn voor het publiek, waaronder ook Presikheaven in Arnhem waarbij hij zelf aangesloten is. "Mensen kunnen die nacht niet alleen de komeet goed zien, maar ook de planeet Saturnus met zijn ringen. Daarvoor hebben we speciale telescopen opgesteld."
Wie op eigen gelegenheid de hemel afspeurt, moet in west-zuidwestelijke richting kijken. Van der Meulen legt uit: "Rond 20 oktober staat de komeet zo'n 20 graden boven de horizon. Als je je arm voor je uit strekt en je vingers spreidt, dan is de ruimte tussen de topjes van je duim en je pink ongeveer 22 graden."
Komeet is als een kat
Ook voor nieuwsgierige kinderen heeft hij een tip: "Die nacht zetten we ook de klok een uurtje terug, dus zeg tegen je ouders dat je een uurtje kunt kijken zonder een minuut slaap te missen."
De komende dagen wordt het nog wel even spannend of de hele kosmische show überhaupt doorgaat. De komeet moet namelijk nog het punt passeren waarop hij het dichtst bij de zon komt, 'het perihelium'. Dat is over drie dagen, op 27 september. "Het kan gebeuren dat hij uit elkaar valt in stukken", zegt Van Bernebeek. "Als dat gebeurt, is hij in een dag opgelost en gaat de hele show niet door."
Van der Meulen wacht de komende dagen net als Van Bernebeek in spanning af. "We zeggen weleens: een komeet is net als een kat, hij heeft een staart en is onvoorspelbaar. De vraag is of hij heel blijft, maar ik hoop van wel."
Komeet, meteoor, meteoriet?
Kometen bestaan uit ijs, gas en stof. Vaak zweven ze in een elliptische of cirkelvormige baan rond een ster, soms gaan ze ook in een min of meer rechte lijn door de ruimte. Wanneer een komeet in de buurt van een ster komt, warmt het oppervlak op. Dat zorgt voor een lichtgevende witte staart, waardoor ze zichtbaarder worden.
Meteoren zijn stukken ruimtepuin die in feite rotsen zijn. Deze zijn minder goed zichtbaar, omdat ze geen licht afgeven. Wanneer een meteoor op de aarde inslaat, noemen we het een meteoriet. Die is wel zichtbaar wanneer hij door de atmosfeer van de aarde dringt. We spreken dan ook wel over vallende sterren.
Mocht de zichtbaarheid toch tegenvallen en een verrekijker geen uitkomst bieden, dan kun je de komeet toch nog vangen door met een goede camera een foto te maken. "Maar wel met een lange sluitertijd", benadrukt Van Bernebeek. "Dat werkt hetzelfde als met het noorderlicht. En: ga naar een donkere plek. Hoe minder lichtvervuiling in het gebied, hoe beter."
Mensen op het zuidelijk halfrond kunnen de komeet nu al aan zien komen - althans met de juiste apparatuur. Op dit moment is de afstand tot de aarde nog zo'n 140 miljoen kilometer. De komende twee weken nadert hij de aarde verder. Op het dichtste punt passeert de komeet de aarde op 72 miljoen kilometer. Dat is natuurlijk ver, maar minder ver dan de vorige grote komeet die voorbij de aarde scheerde. Dat was Neowise, die in 2020 op zo'n 100 miljoen kilometer passeerde.