Tienduizenden veertigers al ziek

Bijna 700.000 Nederlanders ziek door roken, blijkt uit nieuw onderzoek

Door Marcia Nieuwenhuis··Aangepast:
© REX by ShutterstockBijna 700.000 Nederlanders ziek door roken, blijkt uit nieuw onderzoek
RTL

Voor het eerst is berekend hoeveel mensen in Nederland ziek zijn door roken. Uit deze nieuwe cijfers blijkt dat bijna 700.000 Nederlanders kampen met ziektes als kanker, hart- en vaatziekten en de longaandoening COPD doordat ze roken of hebben gerookt. Dit is net zoveel als het aantal inwoners van Rotterdam. Dit blijkt uit cijfers die RTL Nieuws heeft opgevraagd.

Deze cijfers zijn voor het eerst in kaart gebracht door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Hiervoor is berekend hoeveel mensen er in Nederland ziek zijn geworden door roken. Dat aantal zal volgens het RIVM niet snel veranderen. Elk jaar komen daar namelijk nieuwe zieken bij, maar er gaan ook zieken vanaf bijvoorbeeld als zij overlijden aan de gevolgen van longkanker. 

Uit het onderzoek blijkt dat tienduizenden mensen al op relatief jonge leeftijd ziek zijn als gevolg van roken. Zo zijn er in Nederland ongeveer 28.000 veertigers ziek door roken en rond de 111.000 vijftigers.

"Voetballen met mijn zoontje lukte niet meer"

De nu 68-jarige Chris Spaan uit Purmerend was dertien jaar toen hij stiekem zijn eerste peuk opstak. Hij ondervindt nog dagelijks de hinderlijke gevolgen van zijn rookverslaving. Toen hij in de dertig was, werd hij ziek van zijn eigen rookgedrag. "Ik had een druk leven en mijn huwelijk liep slecht. Door de stress rookte ik steeds meer. Ik was vaak benauwd, maar dat negeerde ik. Ik nam het pas serieus toen voetballen met mijn zoontje niet lukte." 

Chris doet z'n verhaal:

Chris werd ziek, net als 672.000 andere Nederlanders

Waar ouderen steeds minder lijken te roken, is die trend bij jongeren niet doorgezet. Dat zij blijven roken en vapen baart experts grote zorgen. In 2019 rookte nog zo'n 7,7 procent van de scholieren van 12 tot en met 16 jaar. In 2023 was dit met 8,5 procent iets hoger, blijkt uit cijfers van het Trimbosinstituut

'Dubbel fout'

Directeur van het Longfonds en kinderarts Károly Illy noemt de rol van de tabaksindustrie 'dubbel fout': "Door jongeren verslaafd te maken aan nicotine, hebben ze een nieuwe klant voor het leven. We weten bovendien dat de vape een opstapje is naar het gewone roken. Zo'n 69 procent van de vapende jongeren rookt ook gewone sigaretten. Als we dit geen halt toeroepen zitten we over een paar decennia nog steeds met zulke ziektecijfers."

Roken onder jongeren neemt minder hard af. © RTL Nieuws
Roken onder jongeren neemt minder hard af.

De oud-voorzitter van de Vereniging voor Kindergeneeskunde noemt wat hij ziet bij de jeugd 'dramatisch'. "Het is echt een criminele industrie, die tabaksindustrie. Je kunt er met je verstand niet bij dat zij expres heel erg veel nicotine in die vapes doen, want dat is de enige reden dat kinderen er verslaafd aan raken. Je kunt het gewoon niet begrijpen. Waar is het morele kompas van de tabaksindustrie?"

Chris Spaan en zijn zoon Dempsey. Zodra Chris zich inspant is hij buiten adem door de COPD.© RTL Nieuws
Chris Spaan en zijn zoon Dempsey. Zodra Chris zich inspant is hij buiten adem door de COPD.

Om de paar stappen was dertiger Chris Spaan al buiten adem. "Omdat ik voor mijn zoon een leuke en actieve vader wilde zijn, ging ik naar de huisarts. Die stuurde me door naar de longarts. Ik weet nog dat hij zei: 'Meneer Spaan u heeft COPD'. Het was al in een behoorlijk vergevorderd stadium. Mijn reactie? 'Ja, dag. Wegwezen.' Ik was gewoon verslaafd en wilde blijven roken. Dan verzin je van alles om niet te hoeven stoppen."

Licht in coma

In 2004 zakte Chris in elkaar. "Ik kon niet eens meer op mijn benen staan. Mijn schoonvader bracht me naar de eerste hulp. Ik zag het personeel schrikken van hoe slecht ik eraan toe was. Ik raakte door zuurstoftekort zelfs licht in coma. Toen ik er na een nacht uitkwam, kon ik nog niet eens een washandje optillen. Ik had nog maar 10 procent longfunctie over."

De nu 68-jarige Chris is lang niet de enige in Nederland die ziek is van het roken. RIVM-onderzoeker Henk Hilderink verklaart: "672.000 mensen in Nederland zijn ziek als gevolg van roken. Dat is heel veel, net zoveel als het aantal inwoners van Rotterdam." Nooit eerder zijn deze gegevens berekend. RIVM heeft dit onderzoek nu uitgevoerd in opdracht van de Hartstichting, KWF Kankerbestrijding en het Longfonds. Deze organisaties hebben zich verenigd onder de noemer 'De Rookvrije Generatie'.

Longkanker door roken

Eerder onderzocht het RIVM al wel hoeveel mensen er sterven aan de gevolgen van roken. Dat zijn ruim 20.000 mensen per jaar. Sommige ziekten worden grotendeels veroorzaakt door roken. Expert Hilderink: "Voor iemand die nooit rookt, is de kans dat je longkanker krijgt heel erg klein, maar als je rookt is die kans echt vele malen groter. Vier van de vijf mensen met longkanker hebben dit door roken." Ook bij de mensen met de longziekte COPD is 80 procent te wijten aan tabak. 

Volwassenen roken steeds minder.© RTL Nieuws
Volwassenen roken steeds minder.

Met dit nieuwe onderzoek is volgens Illy 'duidelijk dat roken een hele belangrijke oorzaak is voor ziekte van mensen'. "Realiseer je wat dit betekent: als we de tabaksindustrie uitbannen, zouden bepaalde ziektes, die nu honderdduizenden Nederlanders treffen, fors afnemen. Zonder tabak was hen dit lot bespaard gebleven."

'Slachtoffers van tabaksindustrie'

Dat het zo'n 700.000 mensen treft had hij naar eigen zeggen 'wel gevreesd'. "Maar met dit onderzoek is het ook wetenschappelijk bevestigd", stelt Illy, die ook bestuurder is van de Rookvrije Generatie. Volgens de arts zijn 'deze slachtoffers van de tabaksindustrie' gebaat bij maatregelen zoals het duurder maken van tabak en goede hulp bij stoppen om van hun hardnekkige verslaving af te kunnen komen. "Dat voorkomt niet alleen heel veel ziekte en verdriet, maar daar hebben we ook als maatschappij baat bij."
 

Welke ziekten krijgen mensen door roken. © RTL Nieuws
Welke ziekten krijgen mensen door roken.

Mensen met een chronische ziekte zoals COPD kunnen bijvoorbeeld minder of helemaal niet meer werken, moeten sport of hobby’s opgeven, en dagelijkse dingen zoals boodschappen worden lastiger. Chris had een senior functie bij een bank, maar werd afgekeurd en kwam thuis te zitten.

"Als ik nu 5 minuten bezig ben, lig ik naar lucht te happen. Ik heb er zoveel zien gaan aan die stomme sigaretten. Mijn broer is gestorven aan COPD en hartfalen. Ook collega's op m'n werk gingen eraan ten onder. Je ontneemt jezelf zoveel! Sporten kan ik niet meer en ik mag ook niet vliegen bijvoorbeeld. Een stem in mijn achterhoofd zegt: had ik het maar niet gedaan, dan had ik dat allemaal niet misgelopen." 

 

Aantal zieken door roken. © RTL Nieuws
Aantal zieken door roken.

Illy benadrukt dat COPD-patienten vaak jarenlang zorg en medicatie nodig hebben van meerdere zorgverleners tegelijk. Hij juicht het voorstel van D66-leider Rob Jetten en CDA-voorman Henri Bontenbal toe. Zij willen de btw-verhoging op sport laten vervallen en in plaats daarvan de prijzen van tabak en e-sigaretten verhogen. Dit getuigt volgens hem 'van goed verstand'. Als het aan de kinderarts ligt komt er ook meer aandacht voor de plekken waar je mag roken. "Er zijn diverse landen waar dat verder is ingeperkt. In Nederland is het aan sportclubs, pretparken en terraseigenaren zelf om te beslissen of je daar wel of niet mag roken. Terwijl het ook schadelijk is voor de omstanders."

Chris Spaan heeft slechts één hartenkreet. "Jongens en meiden, weg met die rommel! Ga alsjeblieft leven."

Oproep: Weet jij meer over mogelijk schadelijke effecten van de tabaksindustrie op de gezondheid en wil je dat met ons delen? Dan kun je de redactie (anoniem) tippen. Klik hier om ons berichtjes, foto's, video's en documenten te sturen via WhatsApp naar dit nummer: +31641663754 of mail naar onderzoek@rtl.nl.

Lees meer over
Fleur AgemaRIVMHartstichtingNederlandse HartstichtingKWF KankerbestrijdingLongfondsMinisterie van Volksgezondheid, Welzijn en SportRokenTabaksindustrieE-sigaretVapenVapesZiektes en aandoeningenSterftecijferLink in bioNederland