75.000 euro dwangsom per dag? Vandaag uitspraak over overvol azc Ter Apel

Dag in dag uit wordt het maximaal aantal asielzoekers dat overnacht in het azc overschreden. Overdag komen er nog extra asielzoekers bij, die de laatste tijd de nacht doorbrengen in de tijdelijke noodopvang in Ugchelen en Beilen.

Een eerdere dwangsom van 15.000 euro zorgde er in februari voor dat het slechts een aantal dagen onder het maximumaantal van 2.000 asielzoekers bleef. De gemeente heeft er genoeg van en heeft daarom bij de rechter gevraagd opnieuw een dwangsom op te leggen, alleen nu met een veel hoger bedrag: 75.000 euro.

Hoe ernstig is de situatie in en rondom het azc in Ter Apel?

Burgemeester Velema was in tranen toen hij in januari bij het eerste kortgeding zijn verhaal deed. "Het zijn niet alleen de incidenten in Ter Apel en Nieuw-Weerdinge, maar ook op het COA-terrein zelf. Daar vinden misschien nog wel de ernstigste incidenten plaats." En dat is onveranderd. De locatie is niet gemaakt voor meer dan 2.000 mensen, zegt de gemeente. Er zijn veel kansarme asielzoekers op het terrein. 

"Dat doet wat met het veiligheidsgevoel van omwonenden en is zichtbaar in incidenten", aldus Velema. De Inspectie Justitie en Veiligheid sprak voor de zomer nog over een zeer ernstige veiligheidssituatie in het azc en riep de minister op om de veiligheid te verbeteren.

Op deze beelden zie je hoe Velema volschoot tijdens het kortgeding afgelopen januari:

Waarom lukt het niet om het aantal asielzoekers in het azc Ter Apel naar beneden te krijgen?

Een vastgelopen huizenmarkt zorgt ervoor dat een groot aantal statushouders een plek bezet houdt in reguliere azc's, aldus COA tijdens de behandeling van de rechtszaak. 12.000 van de 19.000 statushouders in de opvang zitten er langer dan wettelijk mag. Ook de eerdere onduidelijkheid over de spreidingwet draagt niet bij aan het organiseren van opvang. Twee derde van de opvang is nu noodopvang en alle locaties zitten vol. 

"We zitten in volle sprint, maar er zit geen rek meer in", zegt het COA. Dat wees de rechter erop dat het wel alles eraan doet om zich aan de afspraak te houden. Zo zijn er afgelopen jaren veertig extra opvanglocaties bij gekomen. Ook gaat half november een opvang in Biddinghuizen open voor 1250 mensen, en hoopt het COA binnenkort asielzoekers op te vangen op twee grote boten in Zaandam.

Westerwolde vraagt een dwangsom van 75.000 euro per dag, gaat dat helpen?

"Dat lijkt er niet erg op", zegt hoogleraar bestuursrecht Herman Bröring. "De mensen die in Ter Apel zitten, kunnen niet doorstromen naar andere plekken, omdat die vol zitten of er niet zijn." De spreidingswet zou kunnen helpen, maar daar wil de regering nu van af. "Het gevraagde bedrag is wel veel hoger dan de vorige keer, dus de druk wordt misschien wel groter." Maar, zegt Bröring, de dwangsom wordt betaald door het COA, dus de minister heeft er niet zoveel last van. 

Het COA zelf zegt al maanden hard te werken om het aantal asielzoekers in Ter Apel onder de 2.000 te krijgen. "Niet alleen vanwege de afspraak met Westerwolde, maar ook vanwege de leefbaarheid en veiligheid voor bewoners en medewerkers in het azc." 

Is het uniek dat er tussen overheden een dwangsom wordt opgelegd?

Een dwangsom wordt om verschillende redenen opgelegd. In dit geval gaat het om de gemeente Westerwolde en het COA, met een onderlinge afspraak die niet wordt nagekomen, namelijk dat er maximaal 2.000 asielzoekers in het azc mogen verblijven. "Deze variant komt weinig voor", zegt Bröring.

Wat doet de gemeente met het geld van de dwangsom?

De gemeente Westerwolde heeft van de vorige dwangsom 1.500.000 euro gekregen van het COA.  Als het aan de burgemeester en wethouders van de gemeente ligt, wordt het geld gebruikt voor een grote opknapbeurt van het winkelcentrum van Ter Apel. Zo komt het ten goede aan de inwoners en ondernemers, aldus de gemeente. Begin volgend jaar wordt er een uitgewerkt plan voorgelegd aan de raad, die er dan een besluit over neemt.