Torenhoge stroomprijzen door dunkelflaute: waarom we vandaag zuinig moeten zijn

"Ik heb sinds een week een dynamisch contract. Heb medelijden met mij," schrijft een X-gebruiker. "Ik zit met een dynamisch contract, betaal me momenteel blauw," schrijft een ander. Terwijl de prijs meestal rond de 30 cent per kilowattuur ligt, schiet die vandaag naar 1 euro en 22 cent. Een record.

Wie een dynamisch contract heeft, weet dat dit kan gebeuren. Als er weinig duurzame energie is, schieten de prijzen omhoog. Andersom gebeurt natuurlijk ook: soms is de elektriciteit (bijna) gratis.

Duisterluwte

'Dunkelflaute', zo noemen de Duitsers de periode waarin het amper waait en de zon niet schijnt. Het is een woord dat de Nederlandse energiewereld heeft overgenomen, al zou je het ook letterlijk kunnen vertalen als 'duisterluwte'. Vandaag is zo'n dag.

Jaren geleden, toen er nog nauwelijks zonnepanelen of windmolens stonden, had het weer nog niet zo'n groot effect op de energieprijzen. Nu we meer wind- en zonne-energie in onze energiemix hebben, schommelen de prijzen veel meer.

Zo zien de prijzen er vandaag uit:

Een prijs van 1,20 euro per kilowattuur is 'uitzonderlijk hoog', zegt Martien Visser van de Hanzehogeschool Groningen. 

De laatste keer dat we deze prijzen zagen, was toen de gasmarkt in paniek raakte aan het begin van de oorlog in Oekraïne, vertelt hij. "Gascentrales moesten toen een hoge stroomprijs vragen omdat er sprake was van schaarste."

Elektrische auto laadt vandaag op fossiele energie

Wen er maar aan, zegt Visser. "Ik denk dat we dit vaker gaan zien." Het aanbod zal blijven variëren, terwijl de stroomvraag groeit. Er komen steeds meer elektrische auto's en warmtepompen bij.

Die laden of draaien vandaag op fossiele brandstoffen. "Dat is zelfs de hele dag het geval," zegt Visser. "Ook vannacht komt de elektriciteit uit aardgas." Al bespaar je met de warmtepomp alsnog CO2.

Na 2030 een probleem

Maar is het tekort aan energie ook een probleem? Nog niet, zegt Visser. "Maar op een gegeven moment moet de overheid maatregelen gaan nemen. Nu raken we niet in de problemen omdat bedrijven door de hoge prijzen minder stroom gaan gebruiken. Maar als na 2030 de laatste kolencentrales worden gesloten, dan is er onvoldoende leveringszekerheid." 

Batterijen zijn naar verwachting niet genoeg om Nederland voor langere tijd uit de dunkelflaute te helpen.

Visser wijst erop dat minister Hermans van Klimaat en Groene Groei net een brief naar de Kamer heeft gestuurd waarin ze schrijft dat ze overweegt gascentrales die nu gesloten worden, op te kopen en als reserve achter de hand te houden. "Die gascentrales zouden dan kunnen worden ingeschakeld als de markt het niet meer kan oplossen, zoals vandaag de dag nog wel lukt. Als het te gek wordt."

Visser is zelf ook wel voorstander van een backupplan. "Dat kan ook in een andere vorm, zoals met waterstof."

Allemaal zuiniger

Terug naar vandaag. Zou het niet beter zijn als we allemaal wat zuiniger omspringen met energie? Zou een oproep van de netbeheerder helpen? 

"Ja, dat zou zeker kunnen. Ik vind dat een goed idee", zegt Visser. In de Amerikaanse staat Californië verstuurt de netbeheerder alerts met een boodschap. "Iedereen die zich daarop heeft geabonneerd, krijgt dan bijvoorbeeld een verzoek om tussen 16 en 20 uur minder energie te gebruiken. Dat zouden we in Nederland ook moeten doen."

Ongeveer 5 procent van de Nederlanders heeft een dynamisch energiecontract. Zij hebben zo'n 1 of 2 procent effect op de energiemarkt, berekende Visser. Maar iedereen die vandaag minder energie gebruikt, helpt de stroomvoorziening te verbeteren, zegt hij. Als er minder vraag is, daalt de prijs uiteindelijk voor ons allemaal. "Morgen is het windstil. Van het weekend is er volop wind. Dan helpt het als je dan de was doet. Daarmee bespaar je ook nog CO2."

Meteoroloog Maurice Middendorp van Buienradar bevestigt dat dit weekend pas de wind weer zal aantrekken. Hij heeft ook goed nieuws: "Morgen schijnt wel eindelijk de zon weer eens in een groot deel van Nederland." 

'Kosten komen bij alle gebruikers terecht'

Ook Heleen Ekker, klimaatspecialist van RTL Nieuws, zegt dat het goed is om je elektriciteitsverbruik af te stemmen op het weer. "Netbeheerders roepen consumenten en bedrijven al een tijdje op om elektriciteit te gebruiken als de zon schijnt of de wind waait. Dat betekent dus ook dat je op momenten dat die zon en wind er niet zijn, je juist moet oppassen met stroomgebruik." 

Dit helpt ook voor je portemonnee. "Zelfs als je geen zonnepanelen hebt, doe je er goed aan om op slimme momenten stroom te gebruiken. Want uiteindelijk komen de kosten van de verzwaring van het stroomnet bij alle eindgebruikers terecht. Als mensen en bedrijven het elektriciteitsgebruik meer spreiden, worden de kosten voor ons allemaal dus beperkt."

Energieweerbericht

Daarnaast helpt het voor het klimaat, omdat er minder gascentrales aangezet hoeven te worden, waardoor er CO2 wordt uitgestoten. Precies dit zijn de redenen dat RTL Nieuws en Buienradar dit jaar zijn begonnen met het Energieweerbericht. Elke vrijdagavond word je op televisie verteld wanneer je het beste elektriciteit kunt gebruiken."

Alles en iedereen is op dit moment bezig met kunstmatige intelligentie. Maar wat je misschien niet weet, is dat het gebruik van AI gigantisch veel stroom vreet: