Landmacht komt aan alle kanten tekort, oordeelt NAVO: 'We houden oorlog hooguit een maand vol'

RTL Nieuws heeft twee militair deskundigen naar NAVO-documenten laten kijken waarin de huidige slagkracht van het Nederlandse leger in beeld is gebracht. Hun conclusie is dat bij een oorlog Nederland hooguit een maand intensief vechten volhoudt.

Zo'n intensieve en harde oorlog zoals Oekraïne nu voert tegen de Russen kan het Nederlandse leger hooguit drie weken volhouden, zegt defensiedeskundige Dick Zandee van Instituut Clingendael. "Dan is het wel gebeurd en zijn we door onze capaciteit heen."

"Op land hebben we te weinig zware middelen, eenheden met tanks en pantservoertuigen om onszelf goed te verdedigen", zegt voormalig commandant der landstrijdkrachten Mart de Kruif. "We hebben geen extra tanks, geen extra pantservoertuigen, geen extra mensen om verliezen aan te kunnen vullen."

We zijn er nog lang niet, ook al halen we de 2-procentnorm van de NAVO. We leggen het uit in deze video:

Nederland geeft sinds vorig jaar voor het eerst voldoende geld uit aan defensie. Daarmee voldoen we aan de NAVO-norm van 2 procent die in 2014 is afgesproken. Maar ons land heeft daarnaast zelf afspraken gemaakt met de NAVO over welke wapens we aanschaffen en het aantal manschappen dat we paraat hebben staan. En met name bij de landmacht is er nog steeds sprake van 'acute tekortkomingen', schrijft de NAVO.

Het ontbreekt aan zware vuurkracht, zoals raketten en luchtafweer. Ook is er onvoldoende munitie en is er te weinig voorraad aan kritieke onderdelen. Verder zijn er veel te weinig militairen en de manschappen die we hebben zijn onvoldoende getraind. 

Op dit moment heeft defensie 9000 vacatures openstaan en is een klein kwart van alle militaire functies niet ingevuld. Dat is al jarenlang een hardnekkig probleem. Defensie zegt dat ze eraan werken om in 2030 alle openstaande vacatures weer te hebben ingevuld.

Halve brigade 

De drie Nederlandse gevechtsbrigades van de landmacht kampen allemaal met tekorten, maar de grootste zorg van de NAVO zit bij de zogenoemde 13 Lichte Brigade in Oirschot. Een brigade is de grootste gevechtseenheid op land en bestaat uit zo'n 3000 tot 4000 militairen. De NAVO eist dat een brigade bestaat uit vier bataljons, zegt Zandee.  

Maar 13 Lichte Brigade beschikt slechts over twee gevechtsbataljons. "Er ontbreken er gewoon twee en ze zijn daarmee maar op halve sterkte en dat is zorgelijk", zegt Zandee. . 

Het eind van de Koude Oorlog had Nederland in ongeveer 1000 tanks, maar die zijn wegbezuinigd. De laatste 100 Leopard 2 zijn in 2014 verkocht aan Finland en één staat er nog in het Nationaal Militair Museum in Soest. De NAVO wil dat de brigade in Oirschot weer uit vier bataljons gaat bestaan, maar daar zijn geen plannen voor. Dat baart de NAVO grote zorgen.

De 13 Lichte Brigade beschikt over Boxer-pantservoertuigen. Die worden nu uitgerust met zwaardere kanonnen, maar daarmee is de vuurkracht nog altijd minder dan die van een Leopard-tank.

Wat zijn brigades en bataljons?

• De landmacht is het grootste legeronderdeel van de krijgsmacht. Er werken zo'n 25.000 mannen en vrouwen, van wie een flink deel burgerpersoneel. 
• De landmacht is verantwoordelijk voor het verdedigen van het Nederlands grondgebied. Die taak ligt bij de drie brigades die Nederland telt. Een brigade is de grootste gevechtseenheid op land en bestaat uit zo'n 3000 tot 4000 militairen. 
• 13 Lichte Brigade in Oirschot
• 43 Zware Gemechaniseerde Brigade in Havelte
• 11 Luchtmobiele Brigade in Assen en Schaarsbergen
• Een brigade bestaat uit gevechtsbataljons al dan niet gecombineerd met een tankbataljon en die vechten aan het front. Een bataljon bestaat uit achthonderd militairen. Daarnaast kent een brigade nog ondersteunende eenheden, zoals artillerie en genie, die helpen bij de gevechten.

Weinig munitie en reserveonderdelen

De andere twee brigades van de landmacht voldoen ook niet aan wat de NAVO vraagt. Zo is de paraatheid, dat wil zeggen voldoende in staat zijn om langdurig te vechten, van de 11 Luchtmobiele Brigade te laag. En de 43 Gemechaniseerde Brigade in Havelte beschikt niet over eigen tanks, er zijn er inmiddels 46 besteld maar die zijn pas in 2030 allemaal beschikbaar. 

De 43 Brigade kan gebruikmaken van Duitse Leopard-tanks, maar in de praktijk stelt dat weinig voor, zo staat in een onlangs verschenen rapport van Defensie. Er zou slechts twee keer echt zijn geoefend en de Duitse tanks zijn vaak niet beschikbaar.

Een minstens zo groot zorgpunt van de NAVO is dat het Nederlandse leger de logistiek, de bevoorrading van de troepen en alles wat daarbij komt kijken niet op orde heeft. "Voorraden om dertig dagen in een hoog intensief conflict te kunnen vechten, die hebben we niet", zegt Mart de Kruif. Het gaat dan bijvoorbeeld om munitie, reserveonderdelen, voedsel, brandstof, geneeskundige capaciteit, maar ook om mensen die bruggen kunnen aanleggen of obstakels uit de weg kunnen ruimen.

Miljarden meer naar defensie

Sinds de inval van Rusland in Oost-Oekraïne in 2022 gaat er fors meer geld naar defensie, er is in totaal 9 miljard bijgekomen. Veel geld is gestoken in het weer aanvullen van de grote tekorten in de voorraden, zoals munitie. Maar doordat de veiligheid in de hele wereld is verslechterd en veel landen extra investeren in defensiemateriaal duurt het lang voordat de spullen geleverd kunnen worden. 

En er zijn extra F-35-gevechtsvliegtuigen en marineschepen aangekocht, waardoor de NAVO redelijk tevreden is over de Nederlandse gevechtskracht in de lucht en op zee.

"Een krijgsmacht opbouwen duurt 5 tot 10 jaar", zegt Mart de Kruif. "In die periode lopen we met z'n allen een risico en zijn we afhankelijk van bijvoorbeeld de Verenigde Staten om ons veilig te houden binnen de NAVO. In die periode zitten we nu."

'Niet alles kan'

"De NAVO vraagt veel, zeker vanwege de internationale veiligheidssituatie en niet alles kan en zeker niet alles tegelijk", zo laat het ministerie van Defensie in een reactie aan RTL Nieuws weten. "Het volledig invullen van de doelstellingen kost tijd, volharding en significante financiering. Defensie analyseert nu wat volledige invulling van de (aanvullende) NAVO-capaciteitsdoelstellingen financieel zou kunnen betekenen." 

Het ministerie zegt al veel te hebben geïnvesteerd en daarmee grote stappen te hebben gezet in de richting naar wat de NAVO van ons vraagt.