Instagram speciaal voor 16-minners: 'Veiliger, maar worsteling blijft'
Sinds deze maand biedt Instagram zogenoemde tieneraccounts aan voor kinderen van 13 tot 16 jaar. Zo wordt gewelddadige of seksueel getinte content geblokkeerd, en kunnen ouders meekijken. "Het is goed dat het er is, maar een kind heeft ook recht op privacy."
Linda uit Heerlen was er niet altijd helemaal gerust op, als ze haar 12-jarige dochter op haar telefoon zag scrollen. "Ze had daar Instagram op", zegt ze, "en het is op zich een slimme meid, en we zijn best open in ons gezin, maar toch dacht ik: je weet niet wat zich online allemaal afspeelt."
Ze zag eind vorig jaar op tv een reclamespotje over het zogenoemde tieneraccount dat Meta, het moederbedrijf van Instagram, al eerder in de Verenigde Staten, Canada, Groot-Brittannië en Australië heeft ingevoerd. Hiermee wil Instagram tieners op een veiligere manier gebruik laten maken van het sociale medium. Sinds dit jaar zijn de accounts ook voor Nederlandse gebruikers beschikbaar.
In onderstaande video wordt (door jongeren zelf) gereageerd op een eventueel socialmediaverbod:
Ouders kunnen onder andere meekijken, er kunnen tijdslimieten worden ingesteld, slaapmodussen en kinderen worden beschermd tegen ongewenste content, die bijvoorbeeld met seks, drugs, drank of geweld te maken hebben. "Het klonk mij wel goed in de oren, dus we hebben zo'n tieneraccount gedownload."
Haar dochter vond het 'eigenlijk allemaal wel prima', en Linda heeft meer rust. Want, stelt ze: het werkt. "Ik had een foto in mijn eigen story gepost van een werkborrel, waarop een flesje bier te zien was. Mijn dochter zei: 'Mam, ik kan je story niet bekijken'. Toen wist ik: ja, dat is omdat er drank op staat. Ik vind dat heel goed."
Voor- én nadelen
Ook Esther Rozendaal, hoogleraar digitale weerbaarheid aan de Erasmus Universiteit, ziet 'wel voordelen' in zo'n tieneraccount. "Het is goed dat er vanuit platformen als Instagram wordt nagedacht. De zorgen om kinderen op sociale media worden nu serieus genomen." Máár: ze heeft ook vraagtekens: "Ik vraag me af of een tiener het ook interessant vindt, of denkt: ja, dáág, als mijn ouders zo makkelijk mee kunnen kijken, dan ga ik wel ergens anders op."
Rozendaal merkt zelf in haar onderzoeken, waarvoor ze veel met jongeren spreekt, dat ze 'altijd wel een manier weten' om de regels te omzeilen. "Ik ken kinderen die stiekem een andere telefoon of ander account hebben, waarop hun ouders niet kunnen meekijken."
Reactie van Meta (Instagram)
Het is nog niet bekend hoeveel tieneraccounts er al zijn geïnstalleerd in Nederland, laat een woordvoerder van Meta aan RTL Nieuws weten. Het bedrijf laat weten tien jaar te hebben gewerkt aan manieren om jongeren online te beschermen. "Maar we begrijpen de zorgen van de ouders." Die zorgen zijn de reden dat het bedrijf de teen accounts bedacht, waarop tieners bijvoorbeeld alleen berichten kunnen versturen naar en ontvangen van mensen die ze kennen.
"Alleen de ouders of opvoeders kunnen beslissen om de instellingen van deze accounts te veranderen", legt de woordvoerder uit. "En dit geldt voor alle tieners van onder de 16."
Meta erkent dat tieners kunnen liegen over hun leeftijd om de bescherming te omzeilen. "Daarom vragen we ze om hun leeftijd te verifiëren, bijvoorbeeld met een videoselfie of ID-controle." Op vragen over de privacyschending, en het kritiekpunt van hoogleraar Rozendaal over dat het bedrijf het doel heeft zo veel mogelijk volgers te krijgen, heeft het bedrijf niet gereageerd.
Volgens hoogleraar Rozendaal is het ook belangrijk om kritisch te blijven op bedrijven als Meta: "Het is een van de grootste techbedrijven van de wereld. Meta wil winst maken, en wil vooral gebruikers aan zich binden, en dat gebeurt doordat gebruikers verslaafd worden. Instagram verdient geld door de aandachtseconomie. Dus het is in hun belang om te zorgen dat ook tieners blijven terugkomen. Aan de ene kant denk ik: het tieneraccount beschermt tieners, maar aan de andere kant loop je ook het risico dat tieners juist eerder op Instagram mogen. En dat is niet wenselijk."
Tegenhouden?
"Je houdt het toch niet tegen", zegt Kayleigh, moeder van twee dochters van 13 en 15. Ze gebruikt zelf geen tieneraccounts voor haar kinderen: zij hebben gewoon 'normale' accounts. "Ik vertrouw mijn dochters wel. Bovendien kijk ik wel gewoon mee op hun eigen account. Dat weten ze. En ik weet ook dat ik daarmee hun privacy schend, maar ik wil wel weten wat er gebeurt. Want ik vertrouw ánderen niet altijd. Ik zie wel gevaar in dat online leven: er zitten altijd mensen op het internet die zich anders voordoen dan ze zijn."
Een ander groot nadeel van de tieneraccounts is dat de privacy van een kind in het geding komt als opvoeders meekijken, benadrukt Rozendaal. "Kinderen hebben recht op privacy." Op de site van kinderhulporganisatie Unicef wordt het in kindertaal uitgelegd: 'Niemand mag ongevraagd brieven, sms'jes of e-mails bekijken die een kind schrijft of krijgt.'
Privacy
"Daar vallen ook berichtjes op Instagram onder", vervolgt Rozendaal. "Een kind heeft immers recht op een eigen leven, ook online, en vooral in de leeftijd van tieners is het belangrijk om die privacy te hebben. Zodat een kind offline én digitaal de eigen identiteit kan ontwikkelen. Dat is ook de leeftijd dat een kind de eigen geaardheid ontdekt, of daarmee experimenteert, en dat moet een kind zelf, in de eigen wereld, kunnen doen. Het kan kwetsbaar en heel onveilig zijn als ouders daarbij meekijken. Ook al doen ze het uit bezorgdheid."
Linda worstelt daar ook mee. Ja, zegt ze, haar dochter heeft recht op haar eigen geheimen. "Maar in de digitale wereld vind ik het toch lastiger. Ze gaat naar boven, zit op haar kamer, dat is haar privédomein, daar komen wij niet zomaar binnen. Maar online, ondánks dat tieneraccount, vind ik het wel ingewikkelder. Dan houd ik liever nog een paar jaar een oogje in het zeil."
Reactie Nederlands Jeugdinstituut
Nick van Hummel, adviseur mediaopvoeding bij het Nederlands Jeugdinstituut (NJI), is 'niet heel enthousiast' over dit initiatief, laat hij desgevraagd weten. "De instellingen van de tieneraccounts laten voor een deel zien hoe de veiligheid van jongeren er uit kán zien, maar ze pakken niet het daadwerkelijke probleem aan."
De valkuil zit hem volgens de socialmedia-expert vooral in dat ouders nu dénken dat ze hun tieners veilig kunnen laten scrollen. Want, zo zegt Van Hummel, Instagram is erop gericht om de gebruiker zo lang mogelijk op het platform te houden. "Dat doet Meta vooral met algoritmes, die je dingen voorschotelen die jij waarschijnlijk interessant vindt. De instellingen van tieneraccounts pakken de algoritmes niet aan." Bovendien, zo zegt hij ook: "Jongeren kunnen bovendien ook gewoon liegen over hun leeftijd."