Zus vermoorde IKON-journalist over vonnis El Salvador: 'Onbeschrijflijke voldoening'

"Ik weet het nog niet eens een uur", zegt Sonja aan de telefoon over de veroordeling. Haar stem beeft hoorbaar van de emotie. "Ik ben de eerste emoties nog aan het verwerken. Maar ik ben ontzettend blij dat deze drie mannen schuldig zijn bevonden."

Ze is thuis, zegt ze, en sliep pas om 04.00 uur vannacht. "Ik dacht uit te slapen, maar de telefoon bleef overgaan." Het was oud-nieuwslezer Gijs Wanders, een goede vriend van haar, die haar als eerste te pakken kreeg vanochtend. "Hij feliciteerde me, toen wist ik dat er een vonnis was."

Daarna zag ze pas dat haar telefoon 'ontploft' was. Tientallen berichten en gemiste oproepen had ze.

Ze liepen in een hinderlaag

Rond 04.15 uur Nederlandse tijd was het vannacht eindelijk zo ver: een rechtbank in El Salvador verklaarde drie mannen schuldig aan de moord op vier Nederlandse IKON-journalisten. Koos Koster, Jan Kuiper, Hans ter Laag en Joop Willemsen waren in het Midden-Amerikaanse land om verslag te doen van de burgeroorlog. Op 17 maart 1982 lokte het regeringsleger de mannen bij de stad Chalatenango in een hinderlaag en schoot ze dood.

En vannacht, 43 jaar later, kregen oud-minister van Defensie Guillermo García (nu 91), oud-directeur Francisco Antonio Morán (nu 93) van een speciale politiedienst en ex-kolonel Mario Reyes Mena (nu 85) alle drie een celstraf van 15 jaar opgelegd.

Deze foto werd een paar dagen voor de moord gemaakt:

De veroordeling komt erg laat, zegt ze, en ze beseft dat de daders gezien hun leeftijd niet hun volledige straf uit zullen zitten, 'maar dat was ook niet het belangrijkste' voor haar. "De straf maakt me niet zoveel uit. Het is me altijd om de erkenning gegaan. Dat de moord op mijn broer en zijn collega's niet vergeten wordt. Dat iemand er verantwoording voor moet afleggen. Daarin zit de voldoening, de enorme opluchting."

Als oorlogsmisdadigers hun graf in

"Wat ik ook een fijne gedachte vind", vult ze aan, "is dat deze mannen nu niet met de volle militaire eer en onderscheidingen hun graf in gaan. Nee, ze gaan als oorlogsmisdadigers hun graf in."

De enige onzekerheid betreft nu nog de 85-jarige Reyes Mena. Hij is in Amerika, waar hij jarenlang ondergedoken leefde. In 2018 ontdekte Zembla dat hij sinds 1984 in Amerika was. "Ik hoop dat ze hem snel uitleveren naar El Salvador", zegt Sonja. De andere twee daders zitten vast in El Salvador zelf.

Het waren 43 frustrerende jaren, vertelt ze. "Hoe vaak hebben we niet de cyclus meegemaakt: steeds weer de hoop en verwachting dat er eindelijk een rechtszaak zou komen, maar dan altijd opnieuw de teleurstelling. Wéér uitstel. Het was tergend om te weten: Hans is vermoord, maar ze zijn nog steeds niet veroordeeld. Het wachten was een kwelling."

Toch bleef ze aandacht vragen voor de zaak. "Voor Hans. Ik heb me vaak een plaat met een kras gevoeld, omdat ik het verhaal al die jaren blééf vertellen. Maar het was het waard."

Afgelopen april nog. Ze was met Gert Kuiper, de broer van de vermoorde Jan Kuiper, naar El Salvador gereisd om het begin van de rechtszaak bij te wonen. "Ik moest daar bij zijn." Maar het werd de zoveelste teleurstelling: de zaak werd uitgesteld. Ze kwamen juryleden tekort én een van de advocaten moest een medische ingreep ondergaan.

Empathisch en talentvol

"Ik heb getwijfeld om weer te gaan voor de rechtszaak, maar ik verwachtte er deze keer niet veel van", zegt Sonja.

De veroordeling helpt ook een klein beetje bij het verwerken van Hans' dood, zegt ze, al denkt ze nog elke dag aan hem. "Hij was twee jaar jonger dan ik. We hadden een diepe band. Samen hebben we de scheiding van onze ouders verwerkt. We speelden samen liedjes van Jimi Hendrix op onze gitaren..."

Ze schiet vol, verontschuldigt zich, en vertelt verder: "Hij was zo'n superlief, superfijn mens. Echt een bron van warmte. Empathisch, talentvol, avontuurlijk. Dat gemis gaat nooit weg. Hij was nog maar 25 toen hij vermoord werd. Ik was 27, nu ben ik 70. Maar ik heb hem wel altijd in mijn leven meegenomen."