Meer vroeggeboorte door hitte, vooral vrouwen in achterstandswijken lopen risico
De gevolgen van klimaatverandering gaan verder dan bosbranden en overstromingen. Ook onze gezondheid komt steeds meer onder druk te staan. Uit nieuw onderzoek van Erasmus MC, Erasmus Universiteit en Tilburg University blijkt dat de toenemende hitte in Nederland leidt tot meer vroeggeboortes. "Het effect is twee keer zo sterk voor vrouwen uit achterstandswijken", zegt neonatoloog Jasper Been tegen RTL Nieuws.
Onder leiding van neonatoloog Been, een kinderarts gespecialiseerd in vroeggeboorte, werd gekeken naar meer dan twee miljoen zwangerschappen in de afgelopen 15 jaar - gekoppeld aan temperatuurdata van het KNMI en sociale gegevens van het CBS. Denk aan inkomen, opleidingsniveau en woonomgeving. Wat bleek? Warme dagen verhogen het risico op een vroeggeboorte en een laag geboortegewicht.
Er wordt gesproken van een warme dag als het 24-uurs gemiddelde boven de 20 graden is. "Dat klinkt niet warm, maar overdag is het dan vaak 30 graden", zegt Been. Vervolgens zijn die data ook gekoppeld aan persoonlijke gegevens, bijvoorbeeld waar je woont. Voor vrouwen uit achterstandswijken is het effect twee keer zo groot.
Temperatuur stijgt hier sneller
Het is voor het eerst dat dit in Nederland is onderzocht op deze schaal. "Er is wel onderzoek gedaan in warme landen, daar zie je het effect vooral bij hogere temperaturen", zegt Been. Hoewel vergelijkbare effecten ook in warmere landen zijn aangetoond, verschilt het voor Nederland doordat hier de temperatuur sneller stijgt. "De opwarming van onze omgeving gaat hier twee keer zo snel als in andere delen van de wereld. En dus hebben onze lichamen ook minder tijd om zich aan te passen."
Klimaatspecialist Heleen Ekker van RTL Nieuws noemt het onderzoek 'opmerkelijk'. "Dat dit onderzoek nu cijfers hard maakt waaruit blijkt dat het in Nederland jaarlijks veel vroeggeboortes veroorzaakt, is bijzonder." Volgens Ekker staan mensen er vaak niet bij stil dat de klimaatverandering gevolgen heeft voor de volksgezondheid.
"We denken bij klimaatverandering vaak aan smeltende ijskappen en zeespiegelstijging. Maar het heeft wel degelijk grote effecten op de volksgezondheid. Lang stond klimaatverandering niet op de radar. Maar inmiddels is de WHO heel uitgesproken en vraagt het nadrukkelijk aandacht voor dit risico."
De precieze oorzaak van het verband tussen hitte en vroeggeboorte is nog niet onderzocht, maar mogelijke verklaringen zijn dat zwangere vrouwen moeite hebben om warmte kwijt te raken, hitte stress veroorzaakt en de bloedtoevoer naar de moederkoek vermindert.
Meer dan alleen een kleine baby
Volgens neonatoloog Been heerst er nog veel onwetendheid over vroeggeboorte. "Mensen denken soms bij een vroeggeboorte: 'oh dan ben je een beetje klein - na een paar weken couveuse kan je wel weer naar huis.'" Maar er zijn volgens Been hele zorgelijke langetermijngevolgen. "Kinderen doen het over het algemeen minder goed op school, hebben gedragsproblemen. Maar ook meer medische problemen, bijvoorbeeld longproblemen. Eigenlijk heeft ieder orgaan last van het feit dat het kindje te vroeg ter wereld is gekomen."
Zwangere vrouwen in achterstandswijken hebben twee keer zo snel kans op complicaties. Het verschil komt door de vaak slechtere woonomstandigheden en minder groen in stedelijke achterstandswijken. "Woningen zijn minder goed geïsoleerd en slechter geventileerd. En er is vaak minder groen in de omgeving", zegt de arts. Hoe minder groen, hoe slechter een wijk afkoelt.
Reactie Care4Neo
Sylvia Obermann van Care4Neo is blij met het onderzoek. "We weten al heel lang dat vroeggeboorte en laag geboortegewicht voorkomt bij kwetsbare gezinnen", zegt de directeur van de belangenorganisatie die opkomt voor te vroeg, te klein of ziek geboren baby’s en hun ouders. "Nu weten we meer over de oorzaak en kunnen we dat in de toekomst beter voorkomen."
"Vroeggeboorte kan je hele roze wolk van een zwangerschap doen verdwijnen. Je wordt als moeder geconfronteerd met de onzekerheid of je kind wel blijft leven, dat geeft enorm veel stress. Sommige kinderen hebben hun hele leven lang intensieve zorg nodig, dat vergt veel van de familie."
Ze wil daarom dat woningcorporaties en politici aan de slag gaan. "Als vrouw in een achterstandswijk kun je er niet ineens voor kiezen om in een goed geïsoleerde villa in een groene wijk te gaan wonen. Dat maakt het des te belangrijker dat er beleid wordt aangepast. Omdat dit nooit eerder is onderzocht, staat er nog niets over in het Nationaal Hitteplan. Dat moet veranderen."
Volgens Been is het noodzakelijk dat zwangere vrouwen beter worden geïnformeerd over de risico’s van warmte. Daarnaast moeten kwetsbare wijken vergroend worden en woningen beter geïsoleerd. Wat kunnen vrouwen zelf doen? "Veel water drinken en koelte opzoeken, bijvoorbeeld in een park of bibliotheek. En zorg dat je huis koel blijft."
Ouders van baby's die te vroeg of met een afwijking geboren worden, moeten vaak lang op het eerste huid-op-huidcontact met hun kindje wachten. In het Sophia Kinderziekenhuis in Rotterdam komt daar nu verandering in.
