Speelgoedwinkels stoppen verkoop gelblastpistolen om milieu- en gezondheidsrisico's
Fabrikanten en verkopers van gelblasters zijn niet altijd eerlijk over de balletjes in hun speelgoedpistolen. Vaak is de belofte dat de balletjes honderd procent afbreekbaar zijn in het milieu. Maar veel balletjes worden helemaal niet goed afgebroken, zeggen milieuorganisaties. En daar maken ze zich zorgen over.
Een gelblaster is een pistool waarmee je soms één, soms tientallen balletjes tegelijk kunt afschieten. De balletjes komen overal in de natuur terecht en opruimen is niet te doen.
Microplastics
Er zijn gelballetjes die volgens de fabrikanten gemaakt zijn van plantaardige materialen, zoals zetmeel of agar. Maar er zijn volgens milieuorganisaties ook veel balletjes gemaakt van synthetische materialen.
"Dat soort gelballetjes is niet afbreekbaar", zegt Rob Buurman van Fair Resource Foundation. "Het valt in de loop van de tijd wel uit elkaar, maar in steeds kleinere stukjes. En dat noemen we dan microplastics. En die wil je niet in de natuur hebben."
En ook als er staat dat het gemaakt zou zijn van biologisch afbreekbaar plastic, blijft het lang in de natuur, zegt Milieu Centraal, een organisatie gespecialiseerd in duurzaamheid. "In de natuur kunnen deze balletjes heel lang aanwezig blijven voordat ze afbreken. Biologisch afbreekbaar plastic breekt namelijk alleen onder perfecte omstandigheden af tot stoffen die van nature voorkomen. Zonder die gecontroleerde omstandigheden blijven deze balletjes lange tijd in de natuur aanwezig."
De term 'biologisch afbreekbaar plastic' is in die zin verwarrend, vindt de organisatie: "Het blijft plastic, alleen breekt het in een industriële installatie sneller af dan regulier plastic."
De microplastics kunnen in het grondwater terecht komen, in de rivieren, de zee. En ook kunnen dieren het opeten. En zo kan het ook in mensen terechtkomen. Daarom roepen organisaties zoals Milieu Centraal en de Plastic Soup Foundation consumenten op om deze synthetische producten niet te kopen.
Fair Resource Foundation gaat nog een stap verder en pleit voor een verbod. Buurman: "Die pistolen moeten eigenlijk zo snel mogelijk van de markt."
Gezondheidsrisico's
Naast milieuproblemen zijn er ook zorgen om de gezondheid van vooral kinderen. Want de meeste balletjes – ook wel 'water beads' genoemd – zijn klein als je ze koopt. Je legt ze in het water en dan zwellen ze op, dan kun je ze in je pistool laden en ermee schieten. Maar kinderen kunnen de kleine, vaak vrolijk gekleurde balletjes verwarren met snoepjes. In Amerika zijn hierdoor kinderen in het ziekenhuis beland: de balletjes kunnen opzwellen en organen beschadigen.
De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) doet op dit moment onderzoek naar de balletjes. "Water beads worden niet alleen gebruikt in gelblasters, maar ook om mee te spelen", zegt een woordvoerder. "Mede door de signalen vanuit andere landen zijn wij momenteel aan het kijken hoe het staat met de water beads die in Nederland worden verkocht. Afhankelijk van de uitkomst hiervan zullen we verder onderzoek doen en indien nodig actie ondernemen."
Per direct uit het assortiment
Na vragen van RTL Nieuws heeft bol.com per direct besloten de gelblastpistolen uit het assortiment te halen. "We vinden namelijk dat deze artikelen risico's met zich meebrengen voor de gebruikers en de omgeving, en dat maakt dit een assortiment dat wij niet willen voeren."
Intertoys volgt dat voorbeeld. Ook die winkelketen stopt per direct met de verkoop. Een woordvoerder laat weten: "Naar aanleiding van het recente contact over Gel Blasters zijn wij in gesprek gegaan met diverse stakeholders, waaronder de betrokken productleverancier. Wij hebben aanvullende vragen gesteld over de productveiligheid, de milieu-impact van de gelkorrels en de onderbouwing van claims rondom milieuvriendelijkheid. Op basis van de ontvangen informatie en gevoerde gesprekken hebben wij besloten om de gelblasters en bijbehorende navullingen per direct uit de verkoop te nemen."
De speelgoedketen wacht de uitkomsten van onderzoek door de NVWA verder af. "En we blijven in gesprek met relevante partijen om alle aspecten zorgvuldig te beoordelen."
Een van de fabrikanten van de pistolen, Zuru uit Hong Kong, zegt dat de balletjes onder meer bestaan uit het plantaardige agar en dat deze balletjes 'niet onder de regelgeving van microplastics vallen'. Dit zou ook blijken uit testrapporten door een onafhankelijke instantie. Maar het bedrijf reageert niet op een verzoek om inzage in de testrapporten. Ook Intertoys - die deze balletjes verkocht - geeft de rapporten niet en verwijst naar Zuru.
Er zijn nog veel meer aanbieders van pistolen met plastic balletjes met dit soort balletjes. Milieuorganisaties hopen dat ook zij snel stoppen met de verkoop.
