Helft van mensen wil drastisch minderen met schermtijd op vakantie, zéker ouders

Nog een week, en dan mag ook het gezin van Corine van Vuren uit Hillegom op vakantie. Met twee kinderen van 9 en 11 jaar vertrekt ze naar een boederijcamping in Friesland. En de telefoons? "Ja, die gaan mee."

De oudste heeft er al één, de jongste wordt binnenkort 10 en wil niets liever dan een telefoon als cadeau. "Maar dat is nog een discussiepunt", vertelt Corine. "De oudste krijgt thuis maar een aantal uur per dag schermtijd, met een app voor ouders wordt zijn telefoon dan na een bepaalde tijd geblokkeerd. Hij gebruikt hem alleen nog voor Whatsapp en spelletjes, sociale media mag nog niet van ons."

Het idee is dat die schermtijd op vakantie in Friesland straks flink omlaag wordt geschroefd. "Voor de vakantie hebben we afgesproken dat we overdag de telefoons niet gebruiken, tot het einde van de middag, dan mag het een uurtje."

Schermgebruik op vakantie, dit doen leden van het RTL Nieuwspanel:

• Deelnemers van alle leeftijden proberen hun schermgebruik te minderen tijdens de vakantie, jongeren het meest.
• Jongeren hebben er ook de meeste moeite mee om dat te verminderen.
• De meeste mensen zeggen dat ze leuke dingen doen om hun schermgebruik te verminderen, ook veel mensen zetten pushberichten uit, telefoon uit, of laten ‘m af en toe in de tent/caravan/hotelkamer.
• Opvallend: jongeren lezen veel minder vaak hun werkmail op vakantie dan ouderen.
• Veel ouders maken afspraken op vakantie over schermtijd. Belangrijkste 'tactiek' is gewoon veel leuke dingen doen. Een derde van de ouders overlegt het met kinderen.
• Voorbeelden van afspraken: niet tijdens uitjes/eten, alleen op de hotelkamer, bepaald aantal uren per dag, meer uren als het slecht weer is/minder uren als het goed weer is.

De helft van de mensen, 51 procent, zegt het eigen schermgebruik te willen verminderen op vakantie. En dat is geen gek idee, zegt gezinspsycholoog Kimberley Galenkamp. Een vakantie is daar namelijk heel geschikt voor.

"Als je gedrag wil veranderen, dan is de omgeving een hele belangrijke factor", zegt Galenkamp. "Als je op vakantie gaat heb je de dagelijkse rompslomp van thuis niet meer. Thuis gebruik je je telefoon als verdoving na een drukke dag vol verplichtingen. Je bent uitgeput en wil niets meer dan even scrollen. Dat is aantrekkelijker dan de was doen."

Leuke activiteiten

"Op vakantie heb je minder verplichtingen en veel leuke activiteiten om te doen. Daardoor ga je je telefoon ook minder missen. En hoe minder je dan op je telefoon zit, hoe beter je je voelt."

Zeker voor kinderen is er doorgaans genoeg te doen op een vakantieadres. Van de ouders uit het RTL Nieuwspanel zegt 33 procent samen met de kinderen speciale afspraken te hebben gemaakt over eindeloos scrollen op de camping. 

'Alleen als het slecht weer is'

"Met slecht weer mag er meer op een scherm gezeten worden dan wanneer het mooi weer is", zegt bijvoorbeeld een ouder. "Naar de zee en het zwembad mag er geen telefoon mee", zegt een ander. "In principe ligt hij uit in de kast. Bij excursies of wanneer ze de stad in willen, mag de telefoon wel mee."

Maar het grootste gedeelte van de kinderen, krijgt geen inspraak over de regels, zegt 67 procent van de ouders. "Ik bepaal hoeveel uur ze krijgen", zegt iemand. Een ander: "Eerst je speelgoed en spullen opruimen voordat ze naar beeldschermen mogen kijken."

Als het aan Galenkamp ligt, is dat een gemiste kans. "Je kunt niet van jezelf, en ook niet van je kinderen verwachten dat als je thuis verslaafd bent aan je telefoon, dat je dan op vakantie met gemak dat ding weglegt", legt ze uit. Volgens haar kun je daarom het beste als heel gezin afspraken maken; het liefste voordat je vertrekt. En niet onbelangrijk: ook jij als ouder dient je aan de afspraken te houden.

Volgens Galenkamp is de aanpak wel verschillend per leeftijd. "Heb je echt met jonge kinderen te maken die nog geen eigen telefoon hebben, dan is mijn visie om vakantie zo schermvrij mogelijk te maken. Dus ook niet een filmpje kijken in een restaurant." 

Overprikkeld

Ze wijst erop dat jonge kinderen overprikkeld kunnen raken van de schermen. "Ze raken dan gewend aan prikkels en snelheid, waardoor ze zich steeds minder goed kunnen vervelen. Terwijl dat juist zo belangrijk is voor de creativiteit en mentale gezondheid van kinderen."

Bij tieners is dat anders, die kun je moeilijker schermtijd helemaal verbieden. "Want heel de maatschappij is erop ingericht. Dan kun je dus het beste het gesprek aangaan. Vraag hoe de jongeren het zelf voor zich zien. Wat willen ze doen op vakantie, en past de telefoon daar eigenlijk wel bij? Leg uit waarom het belangrijk is om de vakantie als moment te gebruiken om minder op je telefoon te zitten."

Met deze tips gaat het misschien wel lukken

Gezinspsycholoog Kimberley Galenkamp geeft een aantal tips voor een schermvrije vakantie.

1. Verwijder sociale media van je telefoon voordat je op vakantie gaat. Of gebruik apps die je sociale mediagebruik begrenzen.
2. Neem tijdens uitstapjes maar één telefoon mee voor de foto's of bijvoorbeeld navigatie. De rest van de telefoons laat je in het hotel of appartement. De persoon die het 'minst' verslaafd is, krijgt de telefoon in zijn tas.
3. Vind alternatieven voor je telefoon. Wat kun je óók automatisch erbij pakken op je strandbed? Denk aan een boek of een kruiswoordpuzzel. 
4. Voel je je verplicht om bereikbaar te zijn voor je werkgever? Maak daar dan voordat je op vakantie gaat afspraken over. Zet een out-of-office-bericht aan op je mail. Of maak afspraken met jezelf, bijvoorbeeld dat je om de dag op je werkmail kijkt.
5. Maak afspraken met jezelf en je kinderen over schermgebruik. Het liefst al voordat je vertrekt.

En voor alle ouders die denken: maar hoe zit het dan met die lange auto- of vliegreis? "Ja, de praktijk is weerbarstig", geeft Galenkamp toe. "Natuurlijk begrijp ik dat het best pittig kan zijn, urenlang met schreeuwende kinderen op de achterbank. Maak dan ook daar afspraken over: één filmpje en dan gaat ie uit. Of: je mag alleen in de auto kijken, zodra we op het vakantieadres zijn, gaat de telefoon in de koffer."

Corine ziet het wel zitten, ook zij schuift haar telefoon straks in Friesland opzij. "Wij vinden dat we zelf ook even los moeten van die telefoon. Even weer wat meer contact met elkaar."

Verantwoording 

Het onderzoek is uitgevoerd van 5 tot en met 8 augustus onder zo'n 22.000 leden van het RTL Nieuwspanel. Het onderzoek is na weging representatief voor vijf variabelen, namelijk: leeftijd, geslacht, opleiding, werkzaamheid en politieke voorkeur (stemgedrag Tweede Kamerverkiezingen 2023). Het RTL Nieuwspanel telt ruim 59.000 leden. Wil jij voortaan ook meedoen aan onderzoeken van het RTL Nieuwspanel? Meld je dan hier aan!

Niet alleen onze telefoon, maar ook andere zaken zijn volgens Nederlanders onmisbaar op vakantie. Wat dacht je bijvoorbeeld van hagelslag?