Ouders beschrijven de uitvaart van hun kind: 'Zwaar maar toch ook licht'

Een kist op een voetbalveld, met de typische rode fakkels eromheen. Een kist in een tuin, met daarnaast een trampoline. Kleine rieten mandjes, het formaat toont dat het om baby's gaat. Uitvaartbezoekers met een opgeheven champagneglas, proost op het korte leven dat was. Roze ballonnen. Kerstlichtjes. Vlinders. Een speechende uitvaartbegeleider in een speeltuin. Een knalroze rouwwagen. 

Een dienst met een paard erbij – want ze hield zo van paarden. Spelende kinderen rondom een kist. Een 19-jarig meisje, gewikkeld in een katoenen quilt die haar oma maakte. Een kist met regenboogvleugels aan weerszijden, alsof die elk moment kon opstijgen naar een mooie plek. Ballonnen. Taart. Veel, heel veel bloemen, in ontelbaar veel kleuren.

Zo kan het ook

Wie bladert door het boek Een liefdevol afscheid, ziet beelden voorbij komen van uitvaarten van te vroeg geboren baby's (vanaf 20 weken) tot volwassen kinderen (tot 27 jaar). Hun ouders stelden de foto's en hun verhaal beschikbaar met één belangrijk doel: laten zien: zo kan het ook.

"Want er is heel veel mogelijk als het gaat om kinderuitvaarten", zegt Mirjam Louwen-van Bekkum, samensteller van het boek en oprichter van de Stichting Nooit Voorbij. "Maar heel veel mensen weten het niet. Echt, hoe vaak ik wel niet van ouders heb gehoord, 'ik wist niet dat dat kon!'"

Zelf ervoer Louwen-van Bekkum dat ook: haar zoontje Florian was een van een tweeling, hij overleed toen hij vier maanden oud was. Hij had het syndroom van Down en een hartafwijking, een venijnig virus werd hem fataal. "Een baby verkleurt snel na het overlijden, ze krijgen zelfs zwarte lipjes, maar dat was helemaal weg nadat Florian werd gebalsemd, toen zag hij er weer roze uit, niet langer bleek. Hij bleef op kamertemperatuur, waardoor het voor ons heel fijn was om hem nog aan te raken, te knuffelen." 

Ze wilde dit het liefst van de daken schreeuwen, dat balsemen gewoon bestónd, gewoon kón ('trouwens ook bij volwassene'). "Ik weet dat heel veel ouders het fijn vinden hun kind nog aan te raken. Als je kind wordt opgebaard, dan voelt hij of zij heel koud en stijf. Je hoeft trouwens ook niet voor een kist te kiezen, als je dat niet wilt. Ik ken ouders die hun baby in een Maxi-Cosi hebben opgebaard."

Duurzame uitvaart

Dat er veel mogelijk is, daar kwam ook Melanie (51) achter, op een wrange manier: ze verloor haar 16-jarige dochter Gaia aan zelfdoding. De tiener liet haar wensen achter op papier. Een duurzame uitvaart. Niet al te veel mensen. Een begrafenis. Geen crematie. 

'Praat erover'

Volgens Sanneke de Graaf, uitvaartondernemer bij Knuf & Ko, gespecialiseerd in uitvaarten van baby's en kinderen, is het heel belangrijk om 'een open gesprek' te voeren over het afscheid van een kind. "Heel veel mensen denken bij een uitvaart aan wat ze hebben gezien, meegemaakt, en dat is toch vaak het afscheid van een ouder iemand. Maar een kinderuitvaart is absoluut anders. Er komt vaak meer creativiteit om de hoek kijken, eigenheid, en ook meer speelsheid. Want we hebben het tenslotte over kinderen."

"Haar dood kwam voor ons compleet onverwachts", vertelt Melanie, die ook meewerkte aan het boek. "We wisten wel dat ze worstelde met het leven hier. Ze was heel zorgzaam, ontzettend lief en ook introvert. Ze voelde zich vaak ongezien." Gaia belandde na haar poging in het ziekenhuis, in coma. Uiteindelijk overleed ze.

"Van tevoren zou je denken dat het eng is om je overleden kind te zien. Maar als je je kind weer kan vasthouden, kan zien, voelen, dan overheerst de liefde. Dan is er die week nog één ding dat je kan doen, en dat is een zo mooi en waardig mogelijk afscheid geven."

Gaia lag thuis opgebaard. Op haar slaapkamer, in haar eigen bed. "Het enige dat we daarvoor hoefden te doen, was het winterdekbed verwisselen voor haar zomerdekbed, vanwege de koelplaten. Naast haar hoofdkussen legden we haar knuffel. Het is dat de verpleegkundige in het ziekenhuis het tegen me zei, 'ze kan gewoon in haar eigen bed', want ik had het beeld van zo'n kil mortuarium voor me, mijn kind daar opgebaard in een kist."

Rouwkoets

Daarom deelt Melanie het verhaal over Gaia's uitvaart. Hoe ze uiteindelijk in een kartonnen kist werd begraven, omdat ze het duurzaam wilde houden. "We hadden toen zelfs nog een binnenpretje. Iemand liep ter afscheid langs de kist en klopte er op. Iedereen verwachtte dat typische geluid als je op hout klopt, maar dit klonk heel raar, doffer." 

Gaia's kist werd met de eigen auto van het gezin van huis naar de aula vervoerd. Vanaf de aula werd ze met een rouwkoets naar de begraafplaats gebracht. "Dat was beide heel mooi. Weer had ik géén idee dat een kist in je eigen auto kon en dat zo'n rouwkoets bestond. Je moet maar net geluk hebben dat je iemand treft die deze opties allemaal met je deelt."

Louwen-van Bekkum benadrukt dat het boek daarom niet alleen voor ouders is bedoeld die hun kind verliezen, maar ook zeker voor mensen in de uitvaartbranche. "Niet als vermanend vingertje, maar om te laten zien: communicéér álle mogelijkheden naar ouders." 

Het is een zwaar boek geworden, concludeert Louwen-van Bekkum. Maar dankzij die foto's zit er toch ook veel lichtheid in, vindt ze. "Op sommige sfeerbeelden lijkt zo'n uitvaart soms net een kinderfeestje. Dat vind ik zo mooi. Hoe elk afscheid zo eigen kan zijn. Zwaar, maar toch ook licht. Dat komt door de liefde. Die zie ik op elke pagina terug."

'Belangrijk'

Bovendien is de periode tussen het overlijden en het afscheid 'haast belangrijker' dan het afscheid zelf, aldus De Graaf. "Mensen gaan hierin langzaam beseffen dat hun kind overleden is. Ze hoeven niet alles op dag één te bedenken. Een uitvaart regelen kan stapje voor stapje. Vaak zijn ouders op die eerste dag nog helemaal niet in staat om iets te bedenken. Logisch. Op dag twee komen ze dan met een voorzichtig beginplan. En daar kan ook nog vanaf worden geweken, ook die ruimte is heel belangrijk, dat je kan zeggen: 'We willen toch cremeren, in plaats van begraven'."

De uitvaart is natuurlijk ook voor de directe familie belangrijk, zegt De Graaf, 'maar misschien nog wel belangrijker voor de mensen om hen heen'. "Zodat iedereen afscheid kan nemen. Van de school, sportclub, opvang, vriendenclub. Dat is vervolgens weer belangrijk voor het gezin, en hun rouwproces dat volgt: als je mensen bij het afscheid betrekt, zullen ze daarna ook meer betrokken blijven bij het gezin dat het verdriet moet dragen."