Jachtverbod olifanten mogelijk opgeheven: 'Ze veroorzaken ellende, elke dag weer'

130.000 leven er nu: één olifant op achttien inwoners. Botswana heeft de grootste olifantenpopulatie in de wereld. Omdat de dieren schade veroorzaken aan de oogst, worden ze door boeren gezien als een plaag.

Dorpsvergaderingen

Het klopt dat veel mensen in het land last hebben van de enorme olifantenpopulatie, zegt landschapsecoloog Theo van der Sluis. Hij woonde vijf jaar in Botswana en zag het met eigen ogen. "Je hebt het Chobe National Park. Om het park heen zijn dorpen die veel last hebben. Ik heb dorpsvergaderingen bijgewoond. Daar hoor je dat er echt problemen zijn met de landbouw, maar ook dat er maandelijks iemand gedood wordt. Of je hoort van ouders dat hun dochter aan het eind van de dag niet in haar eentje 500 meter naar de hut kan lopen omdat er olifanten door het dorp lopen."

Van der Sluis, onderzoeker aan de Wageningen Universiteit, werkte 25 jaar geleden in Botswana. Toen waren er nog 30.000 olifanten. Volgens hem is de populatie door goed beheer 'ontzettend toegenomen'. "Twee jaar geleden hebben we we in het zoneringsplan voor Chobe voorzichtig gesuggereerd dat jacht bepaalde oplossingen zouden kunnen bieden, maar we hebben toen geen duidelijk standpunt ingenomen. Toen wilde men in ieder geval niet praten over olifantenjacht."

Veel woede

Tot 2014 was de jacht op olifanten in Botswana ook al toegestaan. Het geld van de jacht leverde tonnen op, vertelt Van der Sluis. "Een deel van dat geld ging terug naar de dorpen. Er waren stichtingen die ervoor zorgden dat het geld maatschappelijk besteed werd in de dorpen. Toen de jacht stopte, kwam er geen geld meer binnen. Terwijl de overlast van de olifanten toenam. Daar is nog steeds veel woede over."

Volgens de onderzoeker zie je in het land regelmatig oogsten mislukken. "Je hebt daar al een lange droogteperiode. De kans dat de oogst mislukt, is dus sowieso al groot. Als er dan in één nacht een olifantenkudde over je land loopt, is 80 procent van de oogst platgewalst of opgegeten. Op zich moet het departement van wildbeheer de schade vergoeden, maar in de praktijk gebeurt dat jaren later, of nooit."

Of hij achter het voornemen staat van de overheid? "Ik hou niet van jacht, en ik ben er helemaal geen voorstander van. Ik sta er nu wat dubbel in. Ik begrijp de overheid wel. Je moet iets doen. De olifanten veroorzaken veel ellende voor de dorpen, elke dag weer."

'Ze hoeven niet te worden gedood'

Het Wereld Natuur Fonds (WWF) vindt de hervatting van de jacht juist geen goed plan en dringt aan op andere oplossingen. "Het grootste probleem is dat de olifanten te weinig ruimte hebben. In buurlanden Namibië en Zambia zijn veel minder olifanten."

Het WNF wil samen met deze landen werken aan een groot grensoverschrijdend natuurgebied, zodat migratie van olifanten mogelijk wordt. "Het gaat erom dat olifanten vrij kunnen bewegen als er te weinig eten is. Dan hoeven ze niet te worden gedood."

Plannen voor zo'n grensoverschrijdend gebied zijn er al langer, onder de naam KaZa. Angola, Botswana, Namibië, Zambia en Zimbabwe worden in dit plan met elkaar verbonden door een natuurreservaat.

Een olifantenexpert die ook de situatie in Botswana kent, is Hugo Jachmann. Hij ziet op dit moment weinig in de oplossing die het WNF aandraagt om een gebied aan te wijzen dat vijf landen overlapt. "Dat zeggen ze wel zo makkelijk, maar ga er maar eens aan staan. Het is niet makkelijk om al die landen op om één lijn te krijgen. Die hebben zo hun eigen ideeën over ivoorhandel en dergelijke. Zo'n reservaat is echt iets voor de toekomst."

'Olifant gevoelig voor veiligheid'

Jachmann bevestigt dat de olifantenpopulatie in Botswana vooral is toegenomen door de jacht in de omringende landen. "Daar viert de stroperij hoogtij." Jachmann noemt landen als Namibië, Zambia en Angola. "Olifanten zijn heel gevoelig voor veiligheid. Als ze constant worden beschoten, gaan ze ergens kijken waar het wel veilig is, in dit geval Botswana. Omdat het daar beter is, blijven ze daar."

Ook sommige andere delen van Afrika worden overvallen door de 'gigantische beesten', zegt de olifantenexpert. Daar vernietigen ze irrigatiesystemen en omheiningen voor veeteelt. Alles wordt platgewalst. "Dorpen worden letterlijk en figuurlijk overvallen. In de hele wereld vindt men olifanten geweldig, maar ze zien niet dat ze hier hartstikke veel problemen kunnen geven."

Verdienen

Jachmann benadrukt dat het in Botswana niet gaat om 'afschot', bedoeld om de populatie van olifanten te verminderen. Volgens hem geven ze jachtvergunningen af voor de boeren, zodat die eraan kunnen verdienen. Hij verwacht dat er straks misschien 50 of 100 olifanten per jaar worden afgeschoten. Dat maakt voor de populatie weinig uit. Bijkomend voordeel voor de dorpen: de olifanten worden angstiger, en zullen dorpen vaker gaan mijden.

Bronnen voor olifanten

De olifantenkenner denkt wel dat er meer mogelijk is om de overlast van olifanten te verminderen. Zo zou Botswana waterbronnen kunnen maken, speciaal voor olifanten. "Dan leid je ze weg van de landbouwgronden."

Dat de overheid waarschijnlijk toch kiest om de jacht weer toe te staan, dat doet Jachmann niet zoveel. "Ik zit al 40 jaar in de olifantenbusiness. Ik schrik nergens meer van."

'Er zal veel ophef komen'

Als de overheid kiest voor het schieten van olifanten, en tegelijkertijd ervoor zorgt dat het geld dat dit oplevert weer besteed wordt aan natuurbeheer of voor projecten in de dorpen, dan heeft ook landschapsecoloog Van der Sluis daar vrede mee. "Het levert ook gelijk meer draagkracht op bij boeren voor het ondersteunen van natuurbeheer."

Zowel Van der Sluis en Jachmann ziet de bui al hangen als de jacht daadwerkelijk wordt toegestaan. "Er is veel sociale druk tegenwoordig op sociale media. Je kunt er donder op zeggen dat op Facebook opgeroepen wordt tot een boycot van Botswana." Jachmann: "Er zal heel veel ophef komen. Al die mensen die voor die ophef zorgen, zouden eigenlijk gedwongen moeten worden een jaar in zo'n dorpje in Botswana te leven."