Ebola, mazelen en nu corona: Congo gebukt onder drievoudige virusuitbraak
De Democratische Republiek Congo kampt met een drievoudige virusuitbraak: duizenden kinderen stierven afgelopen jaar aan mazelen, het gevreesde ebolavirus is terug, en nu krijgt ook Covid-19 het land in zijn greep. Een groot risico is dat de verschillende uitbraken elkaar zullen verergeren. "Daar kan ik ‘s nachts wakker van liggen."
Er ging een zucht van verlichting door het oosten van Congo toen begin maart de laatste ebola-patiënt uit het ziekenhuis werd ontslagen. Was de dodelijke epidemie waar ruim 2000 mensen aan zijn overleden, dan eindelijk uitgeroeid? Een paar weken geleden viel die hoop in duigen: zeker zes mensen zijn momenteel besmet. Eén patiënt ontsnapte uit het ziekenhuis en houdt zich nu schuil in rebellengebied.
En daar komt nu ook nog eens het coronavirus bij. Officieel stond eind april het aantal besmettingen op 572, waarvan er 31 mensen aan het virus zouden zijn overleden. Maurice Nzogu, arts voor de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), is ervan overtuigd dat het daadwerkelijke aantal patiënten in het land veel hoger ligt. "Dat weet ik zeker,” vertelt hij vanuit Beni, een stad in Oost-Congo die door beide ziektes is getroffen. "Het duurt hier bijvoorbeeld een week voordat een uitslag van een coronatest binnen is. Het officiële getal is niet realistisch."
Nzogu is werkzaam als ebola-arts, maar houdt zich nu ook bezig met de corona-aanpak. Het is volgens de arts een grote uitdaging om voldoende beschermende kleding te hebben. De wereldwijde vraag is nu groot, en de beschermende pakken zijn nu nodig om zowel ebola als coronapatiënten te beschermen.
'Jullie geven ons ebola'
Hulporganisatie Artsen Zonder Grenzen maakt zich daar ook druk om. "We zijn heel druk met de voorbereidingen,” zegt gezondheidsadviseur Ronald Kremer, die vanuit het hoofdkantoor in Amsterdam medische missies aanstuurt. “We kijken naar hoe we onze gezondheidszorg kunnen inrichten om corona op te vangen, en hoe we dat zo veilig mogelijk kunnen doen. We hebben maar een minimale hoeveelheid mondmaskers."
Het gebrek aan faciliteiten zorgt in het oosten van Congo nu al voor grote problemen. In de stad Beni, waar arts Maurice Nzogu werkt, worden corona- als ebolapatiënten in dezelfde kliniek behandeld. "De coronapatiënten zijn bang omdat het personeel op beide afdelingen werkt,” vertelt Nzogu. "Ze zeggen tegen de hulpverleners: 'Jullie geven ons ebola.' Ze eisen hun eigen behandelcentrum."
Dagelijkse update
Wil jij iedere middag een selectie van het belangrijkste nieuws en de opvallendste verhalen in je mail? Meld je dan nu aan voor de dagelijkse update.
Daar komt nog bij dat de zorg in Congo al zwaar overbelast is door een epidemie waar we minder over horen: mazelen. In het land zijn sinds vorig jaar zeker 6500 kinderen als gevolg van het mazelenvirus overleden. Bijna drie keer zo veel als door ebola. "Ebola klinkt enger, de kans dat je overlijdt als je besmet bent is hoger", zegt veiligheidsadviseur Kremer. "Maar hulp voor zieke kinderen komt vaak te laat."
Grote zorgen WHO
De vrees is dat vanwege het coronavirus, en alle economische problemen en reisbeperkingen die daarbij komen kijken, voor veel meer doden kan zorgen dan het virus zelf. Eerder deze week zei Tedros Adhanom Ghebreyesus, directeur-generaal van de Wereldgezondheidsorganisatie, zich grote zorgen te maken over de impact die het coronavirus kan hebben op vaccinatieprogramma’s voor kinderen.
Zo is het bijvoorbeeld mogelijk dat vaccins te laat aankomen op bestemming, vanwege reisbeperkingen. Of de capaciteit in de zorg ontbreekt, omdat personeel te druk is met het coronavirus.
"Daar kan ik ‘s nachts wel van wakker liggen", zegt gezondheidsadviseur Kremer. "Als daar in Congo een golf van corona overheen komt...dat is iets wat je je niet kunt voorstellen. De vraag is ook, of dat gaat gebeuren. We weten het nog niet. Er zijn allerlei modellen en berekeningen, de ene is somberder dan de andere."
De Voedselhulporganisatie van de Verenigde Naties sloeg vorige week groot alarm: de vrees is dat, als er geen actie wordt ondernomen, aan het einde van dit jaar het aantal mensen met acute honger zal verdubbelen. De lockdowns, de werkloosheid en de problemen met toevoer van medicijnen leiden nu al tot grote problemen - ook in Congo. En deze zullen mogelijk alleen maar groter worden.
Ronald Kremer: "Als je honger hebt, dan denk je toch niet aan IC-bedden. In een normale situatie zien we al veel ondervoeding. Maar op moment dat grenzen dichtgaan en economie inzakt wordt het nog veel schrijnender."
'Overheid helpt niet'
Dady Kiyangi, die van Congolese afkomst is, is samen met enkele andere Congolezen in Nederland een inzamelingsactie gestart om mensen te helpen. "Meerdere vrienden en kennissen liepen rond met hetzelfde idee, dus hebben we besloten om dit samen op te zetten."
Kiyangi volgt de situatie via vrienden in de Congolese hoofdstad Kinshasa. "Met mijn kennissen gaat het nog goed, maar die behoren tot de middenklasse. Maar veel Congolezen hebben het zwaar. Ze kunnen niet meer werken en producten op markt zijn duurder geworden. Veel mensen kunnen zich deze situatie niet permitteren. De overheid helpt ze niet."
Getraumatiseerd door conflicten, ziektes en een afwezige overheid, is vooral in het oosten van Congo het wantrouwen naar hulpverleners groot, merkt arts Maurice Ngozu. Over ebola bestaan veel spookverhalen. Het gaat om berichten dat hulpverleners ebola expres verspreiden, of dat ze ziekte niet eens bestaat. "Veel mensen geloven de ernst niet. Mensen noemen het een ziekte voor buitenlanders."
Toch wil Nzogu niet opgeven. "Ook al zijn mensen al moe door ebola, en ook al geloven weinig mensen in de ernst van Covid-19, er is nog altijd een klein aantal mensen dat er wel in gelooft." En daar put Nzogu kracht uit, in de hoop dat er beetje bij beetje meer bewustzijn komt over de nieuwe pandemie. En dat Congo ook die zal overwinnen.