Wie zijn de gevallen helden? Deze historische standbeelden werden omvergetrokken
Op verschillende plekken in Amerika zijn deze week standbeelden van hun sokkel getrokken. Robert E. Lee, Jefferson Davis en zelfs Christoffel Columbus moesten eraan geloven. Maar wie waren deze mensen eigenlijk? Sara Polak, docent American Studies aan Universiteit Leiden, beantwoordt een aantal vragen.
Wie zijn de mensen achter de standbeelden?
Robert E. Lee en Jefferson Davis waren belangrijke figuren in de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865). Lee was de opperbevelhebber van het zuidelijke leger en Davis was de president van de zuidelijke confederatie.
"De confederatie was een groep zuidelijke staten die zich van de VS had afgescheiden. Die staten wilden onafhankelijkheid en ze wilden de slavernij handhaven", legt Polak uit.
Waar ging de burgeroorlog over?
De zuidelijke staten hadden zich afgescheiden van het noorden omdat ze tegen de afschaffing van de slavernij waren. Het zuiden was georganiseerd rond landbouw. Daar bestond een plantagesysteem waar zwarte slaven werkten. Plantagehouders waren afhankelijk van slaven en wilden dit systeem dus behouden. In het noorden verdienden mensen hun geld aan industrie, waar geen slaven werkten.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Maar Columbus heeft toch niets met die oorlog te maken?
"Het beeld van ontdekkingsreiziger Christopher Columbus in Minneapolis werd van zijn sokkel getrokken door Native American-betogers", zegt Polak. Columbus was in 1492 de eerste man uit het westen die voet aan wal zette in Amerika.
"Native Americans zijn de oorspronkelijke bewoners van Amerika, die door Columbus indianen werden genoemd. Zij zien hem als degene die begonnen is met kolonisatie en genocide. Vanuit dat perspectief is hij begrijpelijk geen held."
"De protesten over de beelden komen voort uit de dood van George Floyd. Het zet mensen aan het denken over wie standbeelden verdienen en wie niet", legt Polak uit.
Wanneer en waarom zijn de standbeelden neergezet?
"De standbeelden zijn niet direct na de burgeroorlog neergezet. Een groot deel is laat in de negentiende-eeuw geplaatst. Aan het einde van de oorlog was het zuiden bezet door het noorden. In die periode mochten mensen die een grote rol hadden in de confederatie - de groep zuidelijkste staten die zich had afgescheiden - niet eens stemmen. Een paar jaar later was er behoefte aan verbroedering. Toen zijn ook voor de helden van het zuiden standbeelden neergezet. Die deels bedoeld waren om de zwarte bevolking te intimideren. Het was een periode waarin zwarte mensen in het zuiden steeds meer onderdrukt en geïntimideerd werden."
Werden ze nog als helden gezien?
"In het zuiden is het een discussie gebleven wat goed was en wat fout. Mensen zeggen niet dat ze voor slavernij zijn, maar ze zeggen wel dat de confederatie een lokale waardevolle cultuur laat zien. Vooral in het zuiden van de VS hechten mensen veel waarde aan hun staat. Ze zien zichzelf bijvoorbeeld meer als Texaan dan als Amerikaan."
"Mensen uit zuidelijke staten hadden de oorlog verloren, maar stonden nog wel achter de confederatie", vervolgt ze. "Dat zie je bijvoorbeeld ook nog aan de vlaggen van de confederatie." Die vlaggen stammen uit de burgeroorlog waarin slavernij dus een grote rol speelde. "Het is een symbool van white supremacy, maar voor veel mensen is het ook een uiting van lokale identiteit. Voor hen heeft het niet zo zeer met vasthouden aan racisme te maken."
De Amerikaanse marine zei eerder deze week bezig te zijn om de vlag, rood met een blauwwit kruis en witte sterren, uit alle openbare ruimtes op haar installaties, schepen en vliegtuigen te verbieden. Ook de populaire Amerikaanse autosportklasse NASCAR doet de vlag in de ban.
Waarom willen mensen juist nu dat ze worden weggehaald?
De discussie over de standbeelden speelt al een tijd. Er zijn eerder standbeelden verwijderd. Zo werden na uit de hand gelopen betogingen in Charlottesville eind 2017 waar beelden en monumenten vernield van Amerikaanse militairen die voor zuidelijke staten vochten in de Amerikaanse Burgeroorlog.
"Bij sommige beelden wordt de context in de vorm van een bordje toegevoegd", vertelt Polak. "En er zijn ook standbeelden van mensen die zich tegen de slavernij verzetten. De vraag is alleen of het in evenwicht is. Door de dood van George Floyd is voor veel mensen institutioneel racisme [racisme dat onbewust diepgeworteld is in de structuren van onze samenleving] blootgelegd. Standbeelden zijn hele concrete voorbeelden van die structuur."
