Wat zit achter het opgelaaide geweld tussen Israël en de Palestijnen?
In korte tijd is de onrust die begon in Jeruzalem overgeslagen naar andere gebieden in Israël en de Palestijnse gebieden. Wat al langer sluimerde, is uitgemond in een spiraal van geweld. Wat zit hierachter en is er een uitweg? Correspondent Olaf Koens geeft antwoord op de vijf belangrijkste vragen.
1. Even kort, wat is er de afgelopen week gebeurd?
We kunnen inmiddels spreken van de heftigste beschietingen over en weer sinds de oorlog in Gaza in 2014. Er zijn honderden raketten vanuit Gaza afgevuurd op Israël. Israël voerde op zijn beurt luchtaanvallen uit. Aan beide kanten blijft het dodental oplopen.
Het is ook onrustig in verschillende steden in Israël met veel Arabische inwoners, waar mensen elkaar te lijf gaan.
2. Hoe kan het dat het geweld zich als een olievlek verspreidt?
Dat komt door hoe het nu gaat, en het volledige gebrek aan perspectief. Je hoort er niemand meer over, maar er was een tijd sprake van een tweestatenoplossing. De Palestijnen zouden een volwaardige staat krijgen naast Israël. Dat is lang geleden al zo afgesproken, maar het idee van een Palestijnse staat is door Israël afgeschreven.
Er is, in zekere zin ook voor Israël, maar natuurlijk vooral voor de Palestijnen, totaal geen perspectief op iets van een politieke oplossing in dit conflict. Of het nu gaat om de erbarmelijke situatie in Gaza, de bouw van nederzettingen in bezet gebied of de traangasgranaten in de Al-Aqsamoskee, de Palestijnen worden op allerlei manieren onderdrukt. Er hoeft maar iets gebeuren of de boel ontploft.
En als het ontploft, dan kom je direct in een neerwaartse spiraal van geweld terecht. Terreurbeweging Hamas vuurt uit de Gazastrook honderden raketten af op Israël. Daar moet Israël hard op reageren. Dat zorgt voor meer slachtoffers, en dat leidt weer tot een nog hardere reactie van Hamas. En zo gaat het door, en door, en door.
3. Waarom loopt het nu zo uit de hand?
Het begon met de uitzetting van Palestijnen uit hun huizen in Sjeikh Jarrah, een wijk in Oost-Jeruzalem. Dat resulteerde in onrust bij de Al-Aqsamoskee, waar de Israelische politie binnenviel met traangas en flitsgranaten. Dat ligt bijzonder gevoelig. Hamas zocht de vergelding en vuurde, voor het eerst in lange tijd, raketten af naar Jeruzalem.
Daar kwam een zware Israëlische vergelding op te staan, en in reactie daarop werden er raketten afgeschoten richting Tel Aviv. Vervolgens waaide die onrust over naar andere delen, zoals afgelopen nacht in steden in Israël waar veel Palestijnen wonen. Een relatief kleine gebeurtenis kan dus de katalysator zijn voor veel groter geweld.
Dagelijkse update
Wil jij iedere middag een selectie van het belangrijkste nieuws en de opvallendste verhalen in je mail? Meld je dan nu aan voor de dagelijkse update.
Daar komt nog een keer dat gebrek aan perspectief bij. De Palestijnen worden vertegenwoordigd door Mahmoud Abbas, de 85-jarige president. De verkiezingen op de Westelijke Jordaanoever zijn onlangs nog afgeblazen. Hamas probeert dat momentum te verzilveren. Ze willen de Palestijnen laten weten: kijk, wij doen wél wat tegen Israël.
Ook de Israëlische premier Benjamin Netanyahu, 71 jaar oud en al decennialang aan de macht, zit in een politiek vacuüm. Na vier (!) verkiezingen kan hij nog altijd geen kabinet vormen. Het is een trieste realiteit dat de Israëliërs en de Palestijnen politiek vertegenwoordigd worden door dinosauriërs die totaal niet geïnteresseerd zijn in een oplossing.
4. De VN-commissaris vreest voor een totale oorlog. Is dat terecht?
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Ik heb een beetje moeite met het begrip ‘totale oorlog’, dat doet denken aan andere tijden. Maar er is genoeg om je zorgen over te maken. Dit is de grootste escalatie sinds de laatste oorlog in Gaza in 2014. Dat was een grondoffensief. Dan trekt het Israelische leger met tanks de Gazastrook binnen, en dat kan niet anders dan een bloedbad worden.
Ik denk dat iedereen een nieuw grondoffensief wil voorkomen. Waar ook zorgen over zijn, is dat de rellen in de Israelisch-Palestijnse steden verder uit de hand lopen. Gisternacht waren daar al schietpartijen, allerlei confrontaties tussen de joodse en de Palestijnse inwoners. Misschien is dat nog wel een grotere zorg dan het over en weer schieten van raketten.
5. Hoe kan hier een einde aan komen?
Voor de onrust in de Gazastrook en de beschietingen over en weer moet er meestal een derde partij komen die kan bemiddelen, Egypte speelt daar een belangrijke rol in. Pas wanneer Hamas ('we hebben Jeruzalem gewroken!') en Israël ('we hebben Hamas een kopje kleiner gemaakt!') een overwinning kunnen claimen, is het mogelijk de rust terug te doen keren.
Maar het moet gezegd worden, ook wanneer de rust weer terugkeert is er nog altijd geen sprake van een oplossing. De dominantie van Hamas in de Gazastrook is een groot probleem: zolang die er zit en Israël van de kaart wil vegen, is er geen ruimte voor openingen of oplossingen met Israël. En hoe verder Israël Gaza afknijpt, hoe meer mensen Hamas zullen steunen.
Zelfs als er nu een oplossing komt, een tijdelijke vrede, dan is het simpelweg wachten tot het weer een keer oplaait.