Wat is Hamas en wat doen ze in Gaza? 'Echt een enorme organisatie'

1. Wat voor organisatie is Hamas?

"Hamas is een islamitische beweging die op drie manieren opkomt voor de Palestijnse bevolking", zegt Maurits Berger, hoogleraar islam en het Westen aan de Universiteit Leiden. "Hun grootste en belangrijkste taak is het zorgen voor de mensen in de Gazastrook. Denk aan levensonderhoud zoals eten en medische zorg, of aan de aanleg van infrastructuur."

Daarnaast is Hamas volgens hem een politieke organisatie met uitgesproken ideeën over wat goed is voor de Palestijnen. Berger: "Ze vormen sinds 2007 het dagelijks bestuur in de Gazastrook. Maar het meest bekend en berucht is de al-Qassambrigade, de paramilitaire tak van Hamas. De een ziet hen als vrijheidsstrijders, de ander noemt ze terroristen."

Deze tak gebruikt ook geweld en heeft in het verleden zelfmoordacties uitgevoerd. "Daarom beschouwen onder meer Nederland en de EU het als een terreurorganisatie waarmee ze niet willen onderhandelen. Andere landen, zoals Turkije, praten wel met Hamas", legt Berger uit.

2. Hoe komt Hamas aan wapens?

"Dat is de million-dollar-question", zegt Midden-Oostencorrespondent Olaf Koens, die vaak in het gebied is geweest. "De Gazastrook is door Israël hermetisch van de buitenwereld afgesloten. Het heeft geen haven, geen vliegveld. Er is een kleine grensovergang met Egypte die, op een paar dagen van het jaar na, dicht is."

Er wordt veel gesproken over geheime tunnels die Hamas zou gebruiken. Koens: "Tot een aantal jaar geleden waren er ondergrondse tunnels, daar werd van alles doorheen gesmokkeld van Egypte naar Gaza. Hele auto’s gingen er doorheen, zelfs dierentuindieren. En natuurlijk ook wapens. Maar sinds Egypte onder het bewind van president Al-Sisi staat zijn die tunnels onder water gezet. Je ziet in Gaza nog wel eens Egyptische sigaretten, dus er komt nog wel wat binnen vanuit Egypte."

Hamas vuurde afgelopen week duizenden raketten af. "Niemand weet zeker of die allemaal door deze tunnels zijn geleverd", zegt Koens. "Hamas maakt namelijk ook raketten van alles wat er maar een beetje op lijkt, van lantaarnpalen tot PWC-buizen. En een flink deel is gerecycled. Alles wat Israël afschiet op Gaza wordt door Hamas verzameld, bewaard, herbruikt om te kijken of er niet opnieuw een raket van te maken is. Als Hamas een hoop nieuwe raketten geleverd krijgt, bijvoorbeeld uit een land als Iran, dan is de grote vraag hoe..."

3. Waar zit Hamas in de Gazastrook?

Koens: "Hamas zit overal in de Gazastrook. Het is echt een enorme organisatie. Als je de Gazastrook binnenkomt, zie je eerst een klein kantoortje van de Palestijnse Autoriteit. Daar zit één mannetje. Formeel valt Gaza natuurlijk onder de Palestijnse gebieden. Maar daarna moet je bij Hamas langs. Die geven zelfs visa uit, en die hebben heel goed in de gaten wie je bent, of wat je komt doen.

Hamas is weliswaar groot, maar het is volgens Koens niet de enige beweging in de Gazastrook. "Je hebt bijvoorbeeld ook nog de Islamitische Jihad, evengoed een terreurbeweging. Je ziet natuurlijk niet zo maar op straat wie wie is. Maar soms kom je, 's avonds laat, wel eens groepen mannen tegen die aan het hardlopen zijn. Dan zie je gelijk: dat is niet de plaatselijke gymnastiekvereniging."

4. Welke rol speelt Hamas bij een oplossing van het conflict met Israël?

Op dit moment voert Hamas een soort guerrilla-oorlog met Israël. "Dat is een ongelijke strijd", zegt Berger. "De Palestijnen hebben in tegenstelling tot de Israëliërs geen luchtmacht, geen zeemacht en geen atoombom. Om het dichtbevolkte Gaza zit een hoog hek en een mijnenveld, je komt er niet in of uit. Dat is een voedingsbodem voor radicalisering."

De enige manier om tot een oplossing te komen is in zijn ogen praten met Hamas. Berger: "Dat was eerder ook zo met de PLO, de tegenhanger van Hamas die ook opkwam voor de Palestijnen. Tot bleek dat in het geheim toch was onderhandeld met als resultaat de Oslo-akkoorden van 1993 waarin beide partijen de afspraak maakten om te stoppen met geweld en elkaars rechten te erkennen."

Volgens de hoogleraar schendt Israël door het bouwen van illegale nederzettingen en grensmuren in en rondom de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever allerlei internationale verdragen over mensenrechten. Berger: "Westerse landen grijpen echter niet in, ze zijn moedeloos over dit in hun ogen eindeloze conflict. Praten met Hamas zou getuigen van verstand, maar men wil dat vooralsnog niet."