Akkoord over omstreden Duits-Russische gaspijpleiding: 'Overwinning voor Poetin'

De Amerikanen zijn bang dat Rusland met de nieuwe gaspijpleiding te veel invloed krijgt bij de levering van energie aan Europa. Nord Stream 2 loopt namelijk rechtsreeks van Rusland naar Duitsland door de Oostzee en omzeilt daarbij Oost-Europese landen zoals Oekraïne en Polen.

Toch is het Witte Huis akkoord gegaan. De afspraak tussen de Amerikaanse president Joe Biden en de Duitse bondskanselier Merkel is dat Rusland sancties opgelegd zal krijgen als de regering-Poetin energie 'als wapen' gebruikt of agressieve acties onderneemt tegen Oekraïne, zo lieten de VS en Duitsland gisteravond weten in een gemeenschappelijke verklaring.

'Egoïstische bemoeizucht'

Het omstreden gasproject zorgt al jaren voor grote spanningen tussen Europa en de Verenigde Staten, en ook binnen de Europese Unie zelf. De Duitsers en de Russen beweren al die tijd dat het gaat om een commercieel project van het Russische gasbedrijf Gazprom en Europese partnerbedrijven zoals Shell, Uniper en Total, en dat Nord Stream 2 noodzakelijk is voor de enorme energiebehoefte in West-Europa.

"Rusland heeft altijd al volgehouden dat de pijplijn geen politiek instrument is om Europa afhankelijk te maken van Russisch gas", zegt correspondent Eva Hartog. "Ze noemen het juist een puur economisch project waar zowel Europa als Rusland baat bij hebben. "De Russische regering ziet de inmenging van de Amerikanen als egoïstische bemoeizucht."

Gaskraan dichtdraaien

Tegenstanders zijn het daar niet mee eens. Zij denken dat Europa te afhankelijk wordt van Russisch gas en verwachten dat Poetin in de toekomst de gaskraan dichtdraait als hem dat politiek gezien goed goedkomt.

Maar er spelen nog veel meer belangen, zegt geopolitiek analist Isa Yusibov. "De Amerikanen willen zelf namelijk ook graag schaliegas verkopen aan Europese landen. Maar dat gaat niet gebeuren omdat Europa nu genoeg gas heeft." Yusibov denkt dat Duitsland de Amerikanen daarom op een ander vlak tegemoet is gekomen. "Het is zeker dat Amerika er iets voor terugkrijgt. Wat dat is, weten we nog niet."

Volgens Yusibov heeft de EU de gaspijpleiding overigens niet nodig. "Er is geen extra vraag naar gas. Bij iets meer dan 40 procent van het gas dat wij gebruiken in de EU zijn we nu afhankelijk van Rusland. Maar de gasconsumptie neemt juist af door de afbouw van fossiele brandstoffen."

Beloftes voor Oekraïne

Dan is er nog Oekraïne, dat nu nog geld verdient als doorvoerland, maar straks volledig genegeerd kan worden door Rusland. Die kans lijkt groot, aangezien het huidige contract tussen beide landen afloopt in 2024 en de twee landen bovendien sinds 2014 een gewapend conflict uitvechten in Oost-Oekraïne.

Oekraïne moet het nu doen met garanties dat Rusland zich aan zijn woord houdt en krijgt daarnaast 175 miljoen dollar (ruim 148 miljoen euro) van Duitsland voor een groene energietransitie. Het geld wordt gestopt in een fonds, dat met bijdragen van bedrijven moet oplopen tot 1 miljard dollar.

Militaire operaties?

Maar wat in Oekraïne overheerst is angst en het gevoel dat het land in de steek is gelaten, blijkt uit de eerste reacties. "Die angst is gegrond", zegt Yusibov. "Ze lopen niet alleen inkomsten mis. Er is ook een probleem voor de nationale veiligheid."

Dat komt omdat de gaspijpleiding direct naar Duitsland loopt. Poetin is daardoor niet langer afhankelijk van de tussengelegen landen Oekraïne, Polen, Belarus en Slowakije. "Hij heeft de volledige controle over de gaspijpleiding en kan deze landen buitenspel zetten. Bovendien heeft Rusland de handen vrij om die landen onder druk te zetten, of zelfs militaire operaties uit te oefenen als het dat wil, zonder dat de gasvoorziening in West-Europa daardoor in gevaar komt."

Grote winnaar

Rusland wordt dan ook als grote winnaar beschouwd van het compromis tussen Duitsland en de VS van gisteravond. "Voor Rusland is het grootste voordeel van deze deal dat er nu eindelijk zekerheid is", zegt Hartog: "De afgelopen jaren werd Nord Stream 2 telkens weer opgerakeld als een manier om druk te zetten op Rusland."

Vanuit Moskou werd dat gezien als chantage, zegt de Ruslandcorrespondent. "Dat het nu definitief lijkt door te gaan zal door Rusland worden geïnterpreteerd als een overwinning en een voorbeeld van succesvol verzet tegen Amerikaanse bemoeienis."