Opmars Taliban in Afghanistan 'zorgelijk, maar geen gelopen race'

De streng-islamitische Taliban veroveren Afghaanse provincies, grensovergangen en steden. De Taliban hebben hun opmars mede te danken aan de aftocht van het Amerikaanse leger. De laatste Amerikaanse militairen moeten vertrokken zijn op 31 augustus, bijna twintig jaar na het begin van de oorlog in Afghanistan.

Wat is er aan de hand in Afghanistan?

De VS vielen Afghanistan binnen kort nadat op 11 september 2001 een grote aanslag op het World Trade Center in New York was gepleegd. Terreurorganisatie al-Qaeda had die aanslag kunnen voorbereiden in een gebied in Afghanistan dat onder controle was van de Taliban.

Ook bondgenoten van Amerika, waaronder Nederland, deden aan militaire missies in Afghanistan mee. De Taliban werden nooit verslagen. Inmiddels zijn de VS de lange, dure oorlog zat.

De Amerikanen vertrekken en dat heeft gevolgen. Zie bijvoorbeeld de kaart van Afghanistan hieronder. Hij geeft de situatie in april 2021 weer. De oranje gebieden zijn onder controle van de Taliban.

Nu is het juli 2021, slechts drie maanden later. Op de actuele kaart is de opmars van de Taliban al goed te zien.

Toch vertellen de kaarten niet het hele verhaal: de districten die de Taliban verovert, zijn vaak afgelegen en dunbevolkt.

"Het is moeilijk te zeggen wat die opmars betekent voor de invloed van de Taliban", zegt Jorrit Kamminga. Hij is Afghanistan-volger, verbonden aan Instituut Clingendael, en schrijft een boek over Nederland in Afghanistan. "De Taliban heeft die gebieden niet allemaal militair veroverd. Veel van die districten werden gemakkelijk overgenomen omdat de Afghaanse troepen zijn gevlucht of omdat er op lokaal niveau onderhandeld is."

Kleine steden

Opvallend is dat de Taliban de laatste weken ook kleine steden inneemt. De Taliban hebben nu de helft van de (kleinere) districtshoofdsteden in handen – vorige maand was dat nog minder dan een kwart. Alle (grotere) provinciehoofdsteden zijn nog in handen van de regering.

Toch heeft het Afghaanse leger volgens Kamminga nog niet verloren. "Het is niet zo dat ze overal massaal aan het vluchten zijn. We spreken van een redelijk modern leger met meer dan 300.000 militairen. De Taliban hebben er ongeveer 80.000. De Afghaanse troepen hebben betere spullen en worden tot eind 2024 betaald door de internationale gemeenschap. Dus we kunnen zeker nog wel wat van het Afghaanse leger verwachten."

Onderhandelen met de Taliban

Terwijl in Afghanistan wordt gevochten, gaan in Doha de onderhandelingen tussen de Taliban en de Afghaanse regering door. Het verloopt wel moeizaam. "Praten met de Taliban was lange tijd taboe", vertelt Kamminga. "Terwijl het al heel snel duidelijk was dat er een politieke oplossing moest komen."

De vraag is of met de Taliban afspraken te maken zijn. Kamminga wijst erop dat het Westen nog maar weinig invloed heeft. Het lukte zelfs niet om een tijdelijk staakt-het-vuren af te dwingen.

In de onderhandelingen heeft het Westen volgens Kamminga nog een probleem. "Je doet twintig jaar lang je best om de Taliban, 'de medeverantwoordelijke voor 9/11', uit te schakelen. En nu ga je ze vragen om aardig te zijn voor ons en in de toekomst geen terroristische organisaties meer toe te laten. Als je daarvoor garanties wilt, moet de Taliban er iets voor terugkrijgen. Bijvoorbeeld erkenning van een regering waar ook de Taliban in zit."

Emigreren

In Afghanistan zelf zie je zowel blije als bange reacties op de opmars van de Taliban. In sommige gebieden zal het min of meer geaccepteerd worden, weet Kamminga. "Vooral door de oudere generaties. Die denken: we hebben al zo veel meegemaakt, dit kan er ook nog wel bij."

"De jongere generatie, vooral in de hoofdstad Kaboel, ziet de Taliban echt als een stap terug, qua vrouwenrechten en toegang tot onderwijs. Ik krijg de laatste weken meer e-mails van hoogopgeleide Afghanen die willen emigreren."