Voorlopig geen rechtszaken in Polen totdat conflict met EU is opgelost
In Polen heeft de hoogste rechter bepaald dat er voorlopig geen nieuwe rechtszaken worden aangenomen. Het besluit volgt op stevige kritiek van de Europese Commissie. Die vindt dat de rechtspraak in Polen niet onafhankelijk is en eist aanpassingen.
Kort geleden werd in Polen de zogeheten tuchtkamer ingesteld. Dat gebeurde door de Poolse nationalistische regeringspartij PiS, die sinds 2015 een absolute meerderheid heeft. De tuchtkamer toetst vonnissen van rechters op 'ethisch gedrag' en kan rechters boetes opleggen, laten degraderen of ontslaan. Omdat de leden van die tuchtkamer indirect zijn geselecteerd door het parlement, gedomineerd door de regeringspartij PiS, kan de rechtspraak als geheel niet onafhankelijk functioneren; zegt het Europees Hof.
Geen rem
Er is al langere tijd strijd tussen Brussel en Warschau. Onze Oost-Europa correspondent Jeroen Akkermans: "Er is altijd politieke beïnvloeding geweest, dus ook onder de vorige liberale regering, maar onder leiding van Jaroslaw Kaczyński en zijn partij is de politieke greep op de rechtspraak en rechters veel sterker geworden. Sinds PiS aan de macht is gekomen, zit er geen rem meer op. Volgens Brussel is dat voor de onafhankelijkheid van de rechtspraak een zorgwekkende ontwikkeling."
Tweespalt
Ondertussen is er volgens Akkermans een tweespalt in de maatschappij ontstaan. De groep die op het conservatieve en nationalistische PiS stemt, en de tegenstanders van de partij. De kloof dwars door de samenleving zag je bij de presidentsverkiezingen, vorig jaar nipt gewonnen door de PiS-kandidaat; of bij de invoering van een anti-abortuswet. Hetzelfde geldt voor de instelling van lhbt-vrije zones. De kritiek en het protest vanuit de bevolking neemt toe maar de PiS-regering trekt nog steeds aan de touwtjes.
Sancties
Met het opschorten van de rechtszaken, lijkt Polen enigszins toe te geven aan de druk van Europa. Maar dat betekent niet dat het conflict voorbij is. Eind augustus oordeelt een hoge Poolse rechter of de Europese wetgeving boven de Poolse wet gaat of niet. Akkermans: "Alle lidstaten moeten zich houden aan de Europese wetgeving. Dan kan het niet zo zijn dat Polen zichzelf boven de Europese wet stelt. Bovendien is Polen een van de grootste netto-ontvangers van de Europese gelden. Veel lidstaten onder aanvoering van Nederland, vinden dat Polen een toontje lager mag zingen en eisen een strenge opstelling van Brussel."
Premier Rutte opperde onlangs om Hongarije uit de EU te zetten vanwege de invoering van een anti-homowet. "Zover zal het voorlopig met Polen niet komen", zegt Akkermans. "Maar er kunnen wel sancties worden opgelegd als Polen dwars blijft liggen. Dat moet ook haast wel, anders verliest de EU haar geloofwaardigheid. De cruciale vraag is: welke rechtspraak is bindend, die van de EU of Polen? Daar kun je geen compromis over sluiten."