Angst in Afghanistan slaat toe: 'Vrouwen hebben geen leven onder de taliban'

Een woordvoerder van de moslimextremistische organisatie verklaarde gisteren de vrouwenrechten te willen respecteren, maar binnen de context van de sharia, het islamitische gewoonterecht. "Ons beleid is dat vrouwen naar school mogen, mogen werken en alleen de deur uit mogen. Maar ze moeten wel een hoofddoek dragen", zei de woordvoerder.

Geen werk, geen school

Dat zou heel anders zijn dan tijdens het eerste talibanregime tussen 1996 en 2001. Toen mochten vrouwen alleen in een boerka over straat en mochten ze niet werken of naar school.

Ook lijfstraffen waren niet ongewoon: vrouwen werden om etnische of religieuze redenen verminkt, gestenigd, of geëxecuteerd. En dan is het logisch dat daar nu ook weer voor wordt gevreesd.

Gender- en vrouwenrechtenexpert Anne Kwakkenbos van hulporganisatie Cordaid zegt dat de realiteit anders is dan de taliban nu de wereld wil voorspiegelen. "We hebben vanuit verschillende provincies anders gezien. En dat komt omdat er niet één taliban is. Wat een woordvoerder zegt, betekent niet dat het automatisch gebeurt."

Voor de bühne

Ook Goos Hofstee, onderzoeker internationale veiligheid van het Clingendael-instituut, zegt dat de taliban nu al hun beloften niet waarmaken. "En ik vermoed dat die ook niet waargemaakt kunnen worden. Dat gaat in tegen hun overtuiging, dus waarom zouden ze concessies doen? Deze uitspraken zijn voor de bühne. Voor de PR."

Volgens Hofstee is de enige verklaring voor de uitspraken van de taliban dat ze het belangrijk vinden internationaal erkenning te krijgen. "Maar ik denk eerlijk gezegd dat ze dat minder belangrijk vinden dan hun eigen zin doordrijven."

De vraag is hoe lokale machthebbers de sharia interpreteren. Er komen alarmerende geluiden uit bijvoorbeeld de provincies Kandahar en Helmand. Een vrouw die werkte voor het ministerie van Vrouwenzaken is doodgeschoten.

"Echt geëxecuteerd", zegt Kwakkenbos van Cordaid. "En vrouwen van nationale en internationale organisaties mogen niet meer naar hun werk, of alleen onder begeleiding van een mannelijk familielid."

Wie kun je vertrouwen?

Kwakkenbos legt uit dat de situatie in het land ongrijpbaar is. "Je weet als vrouw niet waar je aan toe bent. Veiligheid is er momenteel sowieso niet. Er lopen mensen met wapens rond, je weet niet wie wie is. Nu de taliban aan de macht is, is er geen Afghaanse politie meer. De taliban gaan nu over de veiligheid, maar in hoeverre vertrouw je die?"

Daarom is het op straat in Kabul momenteel rustig: veel mensen blijven binnenshuis. "Als vrouw neem je het zekere voor het onzekere. Je wordt vanzelf voorzichtiger."

Volgens de vrouwenrechtenexpert zijn vrouwen nog het meest veilig als ze een echtgenoot hebben. "Het is een vorm van bescherming die wij in Nederland niet zouden begrijpen. We horen overigens dat de taliban langs de deuren gaat om te vragen naar een huwbare vrouw tussen de 15 en 35 jaar."

Bovenstaand beeld ging gisteren de wereld over. Een winkeleigenaar in Kabul die voor de inval van de taliban zijn gevels overschilderde. "Dit zijn winkels waar vrouwen voor hun bruiloft zichzelf gaan opmaken", zegt Kwakkenbos. "De taliban houden daar niet van. Als je zo'n zaak hebt, ben je een potentieel doelwit." 

Geen publieke rol

In de overtuiging van de taliban moeten vrouwen vooral niet zichtbaar zijn, vult Goos Hofstee van Clingendael aan. "Vrouwen in een publieke rol worden niet geaccepteerd. Waarom zouden ze dat nu toestaan? Ik neem aan dat ze het niet voor elkaar zullen krijgen alle sociale media te blokkeren, dus er zal altijd iets naar buiten komen."

Hofstee vreest dat vrouwen 'geen leven hebben' onder de taliban. "Het is niet dat ze systematisch worden uitgemoord, maar vrouwen kunnen gewoon geen kant op. Het is een van de groepen die het meest gaat lijden onder het nieuwe regime, hun rechten worden het meest beperkt. Het lijkt me sterk als studeren bijvoorbeeld nog kan."

Toch blijft het wel een beetje speculeren, zegt Hofstee. "De taliban zijn niet significant ideologisch geëvolueerd in de afgelopen twintig jaar. Ook zal er geen ruimte zijn voor iets als homoseksualiteit. Ik zou het vooral voor me houden als ik daar zou zitten. Het is tragisch dat ze nu worden teruggezet in de tijd. Er was eerder wat mogelijk in Kabul, maar nu niet meer. Alle groepen die nu niet voldoen aan dat wat de taliban als visie heeft, zullen ze de kop indrukken. Ik ben daar niet optimistisch over."

Unicef blijft voor steun aan vrouwen en kinderen

De kinderrechtenorganisatie van de VN, Unicef, blijft aan het werk in Afghanistan 'om vrouwen en kinderen te ondersteunen'. De Nederlandse tak van de organisatie zegt zich grote zorgen te maken over de situatie van kinderen in het land en begint een inzamelingscampagne om meer hulp te kunnen bieden aan kinderen en vrouwen.

Volgens Unicef was Afghanistan al voor de machtsovername door de taliban 'het meest onveilige land om in op te groeien'. Die situatie is de afgelopen weken voor veel kinderen nog wanhopiger geworden. De hulporganisatie zegt in alle regio's van Afghanistan aanwezig te blijven om hulp te bieden aan vrouwen en kinderen.