Italië houdt het spannend: Berlusconi for president of toch Supermario?

Lui No. 'Hij niet.' De tekst op de cover van het weekblad L'Espresso, gedrukt over een foto van Silvio Berlusconi, verwoordde onlangs het gevoel van links Italië. Sinds het bekend werd dat de voormalige premier – 85 jaar en minstens zoveel schandalen verder – een greep wil doen naar het presidentschap, gonst het in Italië.

Moeder

Het zou de kers op de taart zijn van de politieke carrière van il Cavaliere (de ridder), zoals hij in Italië wordt genoemd. Italiaanse media schrijven dat Berlusconi zijn moeder heeft beloofd ooit president van de republiek te worden. Die droom is hem dus ernst, want er is weinig sterker dan de band tussen Italiaanse mannen en hun moeder.

Maar kenners hebben hun bedenkingen over de kansen van de hoogbejaarde leider van de centrumrechtse partij Forza Italia. "Hij is een historisch figuur in de Italiaanse politiek, maar de benodigde aantallen voor zijn verkiezing lijken er niet te zijn", zegt Franco Pavoncello, hoofd van de John Cabot Universiteit in Rome. Ook de politicologen Roberto D’Alimonte en Giovanni Orsina van de Luiss Universiteit denken dat zijn kansen 'minimaal' zijn.

Hoe werken de presidentsverkiezingen in Italië?

De presidentsverkiezingen beginnen maandag 24 januari om 15:00 uur. In totaal mogen 1009 politici (931 parlementariërs en 58 afgevaardigden uit de regio) hun stem uitbrengen, via een geheime stemming in persoon.

In de eerste drie stemrondes is twee derde van de stemmen vereist om tot staatshoofd te kunnen worden benoemd. Vanaf de vierde stemronde is een absolute meerderheid nodig, wat neerkomt op 505 stemmen. Er is geen limiet aan het aantal stemrondes. Ook hoeven kandidaten niet formeel te zijn aangekondigd – de enige vereisten voor de functie van staatshoofd zijn het hebben van de Italiaanse nationaliteit, politieke en civiele rechten en een minimumleeftijd van 50 jaar.

Door de pandemie kan het proces langer duren dan gebruikelijk. Iedereen moet één voor één het stemhokje in. Daarnaast zullen er politici zijn die hun stem niet uit kunnen brengen omdat zij positief zijn getest op corona of in quarantaine zitten.

Andere namen die naast Silvio Berlusconi en Mario Draghi worden genoemd zijn die van Marta Maria Cartabia, momenteel minister van Justitie, Christendemocraat Pier Ferdinando Casini, voormalig president van het Huis van Afgevaardigden en die van Europees Commissaris Paolo Gentiloni.

Loyaliteit kopen

"Maar", zegt Pavoncello, "voor Berlusconi doet het ertoe dat hij weer in het middelpunt van de politieke belangstelling staat. Hij is op zoek naar een legacy van zijn persoon in de Italiaanse politiek."

Toch kan Berlusconi nog altijd rekenen op veel bijval vanuit het centrumrechtse kamp. De man met het gebronsde gezicht en het spierwitte gebit is druk aan het rondbellen met zwevende politici, in de hoop op bijval. Iets meer dan 1000 politici beslissen wie de president van Italië wordt.

Die gesprekken zijn strikt geheim en de pers staat Berlusconi niet te woord, maar in het verleden kocht hij meer dan eens loyaliteit met behulp van gouden horloges.

Hopeloos

Toch dreigt de droom zelf aan glans te verliezen: de afgelopen week kwamen er scheurtjes in zijn kandidatuur. Zo staat de rechtse Lega-leider Matteo Salvini niet meer als een blok achter Berlusconi en houdt de extreemrechtse Giorgia Meloni zich opvallend stil. Ingewijden lieten al vallen dat Berlusconi’s missie 'hopeloos' is.

Berlusconi’s rechterhand Vittorio Sgarbi zei deze week dat de kans van de 85-jarige mediatycoon om staatshoofd te worden, 'objectief gezien voorbij is'. "Berlusconi mist nog ongeveer 100 van de benodigde 505 stemmen."

Seksfeesten

"De vraag is wanneer Berlusconi begrijpt dat hij geen kans maakt en hij besluit kingmaker te worden", zegt politicoloog Orsina. Hij wijst er op dat de timing van terugtrekken en het eervol naar voren schuiven van een andere kandidaat cruciaal is. "Hoe langer hij wacht, hoe moeilijker de positie van centrumrechts wordt."

Berlusconi was driemaal premier van Italië, van 1994 tot 2011. Hij kwam aan de macht als succesvol ondernemer en oprichter van het Italiaanse media-imperium Mediaset, werd eigenaar van voetbalclub AC Milan en haalde de internationale pers veelvuldig met zijn bunga-bunga-seksfeesten en -rechtszaken. Ook hangt er een zweem van corruptie rond de man met een geschat vermogen van ruim zes miljard euro, een 32-jarige vriendin en een inmiddels kwakkelende gezondheid.

Supermario

Het contrast met het imago van premier Mario Draghi kan niet groter zijn: sober van aard en alom gerespecteerd als degene die de euro redde als voorzitter van de Europese Centrale Bank. 'Supermario' is de andere veelgehoorde naam in de strijd om het presidentschap.

"Draghi heeft de beste kansen", aldus Orsina. Er is alleen een kleine kink in de kabel: Draghi is nog tot voorjaar 2023 premier van Italië. Als hij doorschuift naar het Quirinaalpaleis, om de huidige president Sergio Mattarella van zijn mandaat te verlossen, kan dat de harmonie binnen de regering op het spel zetten. Ook heerst er de angst dat Italië zonder Draghi zijn greep op de economie verliest – net nu de economie weer in de lift zit. Italië boekte de hoogste groeicijfers van Europa in 2021, met meer dan 6 procent.

Vooral nu de honderden steunmiljoenen uit Brussel binnendruppelen – Italië ontvangt ruim 200 miljard euro uit het coronaherstelfonds – is politieke stabiliteit van belang. Maar, oordeelt Orsina resoluut: "Italië is een land met 60 miljoen inwoners met een publiek apparaat van honderdduizenden mensen. In het buitenland denken ze dat alles afhangt van Mario Draghi, een wonderbaarlijk visioen."

Pokerface

Bovendien onderstrepen de politicologen: de plannen zijn al ingediend in Brussel. "Misschien heeft Draghi als president wel meer bewegingsruimte." Zijn mandaat is dan zeven jaar – in plaats van tot 2023. Ook heerst de opvatting dat het nieuwe premierschap ook onderdeel uitmaakt van de onderhandelingen achter de schermen. Wordt Draghi president, dan is zijn opvolger waarschijnlijk al beklonken.

Pavoncello van de Romeinse universiteit: "Het Italiaanse politieke spel rond de presidentsverkiezingen is uiterst complex. Er wordt tegelijkertijd schaak en poker gespeeld." Wie weet heeft Berlusconi, door zijn steeds onnatuurlijkere gelaatstrekken, dan juist weer een voordeel.