Zelenski vs. Poetin: online wint Zelenski, maar of dat Poetin iets uitmaakt...

Een tweet of 6, 7 per dag, in het Oekraïens én in het Engels, waarin hij andere wereldleiders bedankt voor hulp, en het belang daarvan benadrukt. Op Facebook serieuzere video's, net als op Instagram. Zelenski, de president van Oekraïne, is er druk mee. En Poetin? Niks. Of nou ja, op het account 'President of Russia' verschijnen wel wat mededelingen. Veel om het lijf heeft het niet.

'Hij steekt Oekraïners hart onder de riem'

Sterker nog: Rusland verbant sociale media van het Russische internet. Russen komen de laatste periode steeds meer in een online isolement terecht. Alleen de traditionele staatszenders RT en Sputnik zijn nog te zien.

"Zelenski maakt zich heel benaderbaar", ziet ook onderzoeker politieke communicatie Sanne Kruikemeier van de Universiteit van Amsterdam. "Met selfies, persoonlijke foto's en video's steekt hij de Oekraïners een hart onder de riem."

Druk zetten

Het past bij Zelenski, en het past ook bij hoe sociale media werkt. Alleen was dat nooit zo duidelijk in een oorlog als nu. "Het is een oorlog die heel erg via sociale media te volgen is. En Zelenski gebruikt het heel erg in zijn voordeel."

Dat sociale media bij Zelenski passen, wordt ook wel duidelijk in onderstaande video:

Niet alleen gebruiken Zelenski en de leden van zijn regering de sociale media voor de beeldvorming en de moraal van het land, er wordt ook daadwerkelijk druk gezet op het buitenland, en invloedrijke personen.

'Lijntjes kort, interactief en persoonlijk'

Neem nou Elon Musk. Niet lang nadat Mykhailo Fedorov, de vicepremier van Oekraïne, de Amerikaan op zijn nummer had gezet, kreeg Oekraïne de zo gewenste Starlink-apparatuur van Musk opgestuurd om zo de vernietigde internetverbindingen te kunnen vervangen. Het bericht van Fedorov: "Elon Musk, terwijl jij Mars probeert te koloniseren, probeert Rusland Oekraïne te bezetten."

Een voorbeeld van de twee specifieke componenten van sociale media, zegt Kruikemeier. "Interactief en persoonlijk. De lijntjes zijn kort, je kunt iemand op een unieke manier aanspreken en het is zichtbaar."

Niet alles is juist

Maar kan het ook tegen hem werken? Zelenski gaat ver in zijn oorlogstaal en doet ook weleens uitspraken die achteraf niet helemaal juist blijken te zijn. Zoals een bericht dat een aanval op een kerncentrale ook het einde van Europa kan zijn (flink overdreven), of het bericht dat Nederland een EU-lidmaatschap van Oekraïne wel zou zien zitten. Dat bericht bleek onjuist, zo zie je in de video hieronder. 

De berichten zijn bedoeld om druk te zetten, en druk te houden op andere landen om te helpen, denkt Schilder. De discussies online laaien op na zijn berichten, en zo voert hij de druk weer op. Schilder: "Hij is niet op zijn achterhoofd gevallen." Bovendien zal een foutje Zelenski mogelijk ook wel vergeven worden. Veel te verliezen heeft hij sowieso al niet.

Het trollenleger

Nee, dan zijn Russische opponent. Berucht om het trollenleger, die invloed uitoefende op verkiezingen in de Verenigde Staten en in andere landen. Maar waar is dat nu? "Misschien in kleine bubbels die pro-Russisch zijn", zegt Schilder. Er is ook bijna niet tegenaan te trollen. "Dit gaat zo diep, met alle landen en alle wereldleiders die zich uitspreken tegen de oorlog, dan moet je wel een heel overtuigende trol zijn wil het nog werken."

In het land zelf gaat de stekker uit de toegang tot sociale media. Door alle beelden die ook de Russen te zien krijgen lijkt sociale media vandaag de dag eerder een bedreiging voor Rusland dan dat het kansen biedt. Dat stelt ook Peter Dickinson tegen het Belgische Nieuwsblad. Dickinson werkt als Oekraïne-expert bij de denktank Atlantic Council, een organisatie gespecialiseerd in internationale betrekkingen. "Het trollenleger is ongetwijfeld hard aan de slag, maar hun verhalen worden amper opgepikt."

'Nu een conventionele oorlog'

Wat wél wordt opgepikt, zijn alle video's die in grote mate via TikTok worden verspreid. Jongeren - kinderen soms nog - plaatsen daar beelden van hunzelf met bijvoorbeeld het huis van de buren dat is gebombardeerd. "Het is vaak gemonteerd met een bijna gezellig muziekje eronder. Het gaat heel snel viraal, want het zijn video's die veel emotie oproepen."

Poetin lijkt dus online aan de verliezende hand te zijn. Of het hem wat uitmaakt, valt te betwijfelen. Het Nieuwsblad sprak ook met Maria Snegovaja van het Institute for European, Russian and Eurasian Studies in Washington, VS. Zij zegt: "De informatieoorlog was vooral vooraf belangrijk, nu is het een conventionele oorlog en zijn de maskers afgevallen. Al blijft het wel belangrijk voor Poetin om de tegenstand te verwarren en te verdelen."