Slachtoffer bombardement Marioepol duikt op in Russische propagandavideo

Bij de totale controle van de beeldvorming zijn gruwelijkheden zoals in het Oekraïense Boetsja een groot risico voor Rusland. De wereld reageerde geschokt op de beelden van straten vol lijken. In Rusland wordt niks verteld over burgerslachtoffers door Russisch geweld. Als ze al vallen is het de schuld van Oekraïense soldaten, de zogenaamde nazi's.

De Russische reactie is bij Boetsja hetzelfde als bij het bombardement van de kraamkliniek in Marioepol: de slachtoffers zijn acteurs, alles is nep. Zo zou Marianna Vishegirskaya figureren in de neppe aanval. Beelden van de hoogzwangere vrouw die gewond de kraamkliniek ontvluchtte, gingen de wereld over. Volgens de Russen fake news.

Maar met het verschijnen van een opmerkelijke video krijgt dat verhaal plots een totaal andere wending.

'Schuld van Oekraïne'

'Oekraïens model ontkracht de mythe van Westerse media over een luchtaanval op een kraamkliniek in Mariupol', kopt staatszender Channel One. Ze delen een interview met Vishegirskaya dat afgelopen weekend door een Russische YouTuber online werd gezet. In dat interview zegt Vishegirskaya onder meer dat het niet ging om een bombardement maar een beschieting.

"En dat is voor Rusland erg belangrijk", legt correspondent Eva Hartog uit. "Want alleen de Russen bombarderen nu vanuit de lucht. Door te beweren dat het een beschieting was, wordt de schuld bij Oekraïne gelegd. Zij hebben volgens de Russen het gebied rond de kraamkliniek in handen en zijn verantwoordelijk voor alle zielige beelden en verhalen."

Niet te vertrouwen

De journalisten van Associated Press die de beelden van Vishegirskaya maakten, weerleggen in een artikel al haar claims. De beweringen van AP zijn niet te controleren, dat geldt ook voor de opmerkingen van Vishegirskaya zelf. Dat ze zich in het interview negatief uitlaat over de AP-journalisten vindt Eva Hartog opvallend.

"Vishegirskaya beweert dat ze bij de kraamkliniek helemaal niet geïnterviewd had willen worden. En de journalisten zouden maar een deel van wat ze heeft verteld, hebben opgenomen in hun verhaal. Dat is belangrijk omdat dat het Russische narratief bevestigt. Westerse media hebben een dubbele agenda. Dat is de boodschap."

Informatie-oorlog

Waar Vishegirskaya op dit moment precies is en waarom ze het interview gaf, is onduidelijk. Gesuggereerd wordt dat ze in het door Rusland bezette Donetsk zit. "Als dat zo is kan je je voorstellen dat iemand zich niet compleet vrij voelt om nee te zeggen tegen Russischtalige media. Vooral omdat zij, misschien zonder het te willen, het gezicht is geworden van de burgerslachtoffers van deze oorlog."

Hartog vraagt zich af of de vrouw toegang heeft tot onafhankelijke berichtgeving over de oorlog. Daarbij is niet alleen Rusland een stoorzender. Ook Oekraïne doet mee aan de informatie-oorlog. "Niet alles wat zij delen is per se waar, daar moet je ook voorzichtig mee zijn. Maar Rusland bouwt al tientallen jaren doelbewust aan een enorm propaganda-apparaat, dat is niet te vergelijken."

Acteurs

En dus worden ook de beelden vanuit Boetsja in een ander daglicht geplaatst. Want zijn het lijken van onschuldige burgers die op straat liggen? Niet als je het aan Russische politici en staatsmedia vraagt. Die hebben het over acteurs die spelen dat ze dood zijn. Onderdeel van een 'nep-aanval opgezet door het westen en Oekraïne' aldus het Russische staatspersbureau Tass.

Tot woede van de Oekraïense president Zelenski. Volgens hem gaat het wel degelijk om oorlogsmisdaden in opdracht van Moskou. Wie er precies verantwoordelijk is voor de dood van de honderden burgers in Boetsja moet nog onafhankelijk worden vastgelegd. Maar Rusland doet er alles aan om een eigen draai aan het verhaal te geven.

Niet de Russen zijn de boosdoeners maar juist Oekraïne zelf. Het zou gaan om neppe beelden, een 'provocatie van Oekraïne'. Een claim die volgens correspondent Eva Hartog past in de Russische propaganda-tactiek. Een tegenoffensief met als doel het zaaien van verwarring om de eigen burgers te overtuigen dat het Westen de boeman is.

Totaal fiasco

Dat terwijl de Russische oorlog, in het land zelf nog altijd een noodzakelijke militaire operatie genoemd, allesbehalve verloopt zoals gepland. Het is volgens Rusland-deskundige Hans van Koningsbrugge de voornaamste reden dat staatspropaganda nu zo onwijs belangrijk zijn voor Poetin.

"Het Westen is meer dan ooit te voren een eenheid, Oekraïne zit in het pro-Westerse kamp én Rusland is zelf geïsoleerder dan ooit. Voeg daar nog eens de economische malaise aan toe en je begrijpt wel waarom Poetin het eigen volk een heel ander verhaal verkoopt. Het echte verhaal is dat zijn oorlog uitdraait op een totaal fiasco."

Viraal

"Dat gaat in verschillende stappen", legt Hartog uit. "Om te beginnen pikt Rusland iets op dat in het Westen viraal gaat, zoals de beelden van Boetsja. Daar wordt dan, nog voor de beelden zich in Rusland hebben verspreid, al meteen een alternatief verhaal bij bedacht. Ook worden de afzenders verdacht gemaakt: het gaat niet om onafhankelijke media maar om politici die tegen Rusland zouden zijn."

Allemaal onwaarheden. Maar met het censureren van onafhankelijke media in Rusland heeft de staatspropaganda er vrij baan. En die draait volgens Hartog meer dan ooit overuren om het eigen volk ervan te overtuigen dat de Russische acties nodig en goed zijn.

Poetin populair

Het zorgt ervoor dat, wat er ook gebeurt, de Russische waarheid in eigen land overeind blijft. Het brengt Rusland volgens Hans van Koningsbrugge weer helemaal terug naar de Sovjet-tijd. "Er zijn nu Westerse radiozenders die in het Russisch uitzenden om het volk te proberen te bereiken. Het was vroeger dé manier om Russen een ander verhaal te laten horen dan alle propaganda."

Met alle desinformatie lijkt Poetin het volk nu mee te krijgen. Zijn populariteit steeg volgens een vrij betrouwbare peiling van 69 procent in januari naar 83 procent in maart. "Het resultaat van het volledig controleren van de media en zaaien van twijfel", zegt Van Koningsbrugge. "Zolang hij met alle staatspropaganda het volk achter zich houdt, kan Poetin door blijven gaan met deze oorlog."