Oekraïense Margarita (27) vluchtte naar Nederland, maar ging terug: 'Ik miste mijn familie'

Elke week keren tienduizenden gevluchte Oekraïners terug. Ook Margarita besloot na haar vlucht naar Nederland haar koffers weer te pakken, vertelt ze aan RTL Nieuws. 

Twee raketten

Ze woont nu in haar appartement in Kiev. Drie tot vijf keer per dag gaat het luchtalarm af en gaat ze naar de hal van het gebouw, de 'schuilkelder'. "Dat is de veiligste plek. Daar wacht ik af. Er staat een 'alarmkoffer' met alles wat ik nodig heb als het gebouw wordt vernietigd, een EHBO-doos en water."

De situatie in Kiev is onstabiel, vertelt ze per mail. Haar Engels is gebrekkig, communicerend via mail kan ze haar antwoorden beter formuleren. "Kiev ziet er vredig uit, maar gisteren nog vlogen twee raketten boven mijn hoofd en werd een woongebouw vernietigd, dus... het is niet de veiligste plek op aarde."

Zoveel mensen keren terug

Naar schatting ontvluchtten ruim 5,5 miljoen mensen Oekraïne sinds 24 februari. Elke week keren tienduizenden gevluchte Oekraïners terug. Volgens de recentste cijfers van de VN kwamen ruim 1,3 miljoen Oekraïners hun land weer binnen sinds 28 februari. 

Het gaat om mensen die na een vlucht zijn teruggekeerd, maar ook om mensen die naar Oekraïne zijn gegaan om mee te vechten tegen de Russen of op een andere manier te helpen.

Niet de veiligste plek, maar ze is na anderhalve maand vluchten wel weer thuis, bij haar vrienden en familie. Om de mensen die haar in Nederland hielpen te bedanken, deelt ze haar verhaal. "Zij lieten me voelen dat mijn leven niet was gestopt op die 24ste februari."

Zonder plan, zonder geld

24 februari: de dag dat Vladimir Poetin zijn 'speciale militaire operatie' aankondigde en Margarita alles achterliet. Haar familie, haar vrienden, haar thuis. "Mijn vrienden die het leger ingingen, zeiden dat het moeilijk was de stad te verdedigen als burgers achterbleven, en dat het voor burgers beter was om naar het buitenland te gaan."

Maar toen Margarita wilde gaan, waren er al geen treintickets meer, was het luchtruim gesloten en werden uitgangen van de stad beschoten. Teruggaan naar haar ouderlijk huis in de stad Kryvy Rih was geen optie. "In de buurt viel het Russische leger aan, dus ons hele district werd geëvacueerd."

Uiteindelijk was het een evacuatietrein die haar redding betekende. Ze belandde in Polen, nam een bus naar Nederland en verbleef wekenlang in Airbnb's. Tot haar spaargeld op was. "Op Facebook las ik dat het Rode Kruis me kon helpen met huisvesting. Ik sloeg het adres op en stond op 1 april op Amsterdam Centraal. Zonder geld, zonder plan, met enkel Google Maps." 

'Wie redt mijn vaderland als iedereen vertrekt?'

Maar wel met lieve vrijwilligers, zegt ze. Ze is hen eeuwig dankbaar. In een Van der Valk-hotel in Drachten kreeg ze gratis onderdak, gratis eten. "Maar belangrijker: ze gaven me het gevoel dat ik nu veilig was. Ik ben iedereen die mij en mijn landgenoten helpt, die meeleeft met onze tragedie, enorm dankbaar. Ik had nooit gedacht dat mensen zo aardig en zorgzaam konden zijn tegen vreemden."

Op die veilige plek begon ook het vele nadenken. Allerlei vragen spookten door haar hoofd. Wat als ik geen huis meer heb? Wat als mijn broer (een soldaat) sterft? Wat als mijn land na de oorlog niet meer zal bestaan? "Ik dacht: wie redt mijn vaderland als iedereen vertrekt?"

Bovenal miste ze haar familie en vrienden, met wie ze elke dag sprak via internet. "Het was te moeilijk om het nieuws te kijken en te bedenken dat ik veilig was, terwijl zij in gevaar waren. Het idee dat er iets mis zou gaan, dat ze hulp nodig zouden hebben en dat ik ver weg zou zitten, was het zwaarst."

Te gevaarlijk

Het maakte dat Margarita na anderhalve maand terug wilde, ondanks waarschuwingen. "Iedereen zei dat het te gevaarlijk was om terug te komen. De troepen trokken zich terug, maar er lagen veel mijnen en vallen." 

Toch ging ze. "Toen het leger zich terugtrok, was er alleen nog gevaar voor luchtbombardementen, en dat gevaar zal blijven tot het einde van de oorlog. Zo lang in het buitenland blijven zou een marteling voor me zijn. Dus vertelde ik iedereen dat ik terugkwam."

Na een controle bleek haar appartement in Kiev bewoonbaar en veilig genoeg. "Ik was zo blij toen ik hoorde dat ik terug kon, dat ik de rest van de dag lachte als een idioot. Ik vertelde de vrijwilligers dat ik terugging, tekende de noodzakelijke papieren en nam de bus."

De eerste aanblik van Kiev

Een lange rit van Amsterdam naar de Poolse grens volgde. Midden in de nacht stapte ze op de trein van Polen naar Kiev. "De trein moest vaak wachten vanwege beschietingen in Oekraïne. Maar ik was zo blij dat het station en mijn huis onbeschadigd waren, dat ik vergat hoe zwaar de reis was."

Wat ze niet is vergeten: hoe zwaar de eerste aanblik van Kiev was. "Het was moeilijk om de pijn in de ogen van mensen te zien. Ik was blij om thuis te zijn en mijn vrienden te zien. Ik was blij dat ik mijn huis en vrienden überhaupt nog had. Tegelijkertijd zijn bijna alle gebouwen in de buurt verwoest."

"Maar ondanks alles, lachen mensen nog, drinken ze koffie in de ochtend, kopen ze bloemen", zegt ze. "En volgens mij zijn we opener geworden tegenover elkaar. Tegenover vreemden."

Voor en na

Haar leven is compleet veranderd. Voorheen negeerde ze politiek. 's Avonds keek ze nooit naar het nieuws. "Ik bereidde me voor op het lopen van een marathon, dus ik jogde veel. Ik sprak regelmatig af met vrienden, las veel en had plezier. Ik had gekke plannen voor de toekomst, zoals leren paragliden of een triathlon volbrengen." 

Daar is niets van over. "Vanaf de eerste dag van de oorlog lees en luister ik het nieuws constant, zelfs 's nachts. Ik maak alleen kortetermijnplannen: wat ik vanavond ga eten, wat ik deze week ga doen, waar ik deze maand ga wonen. Ik ben gevoeliger geworden voor geluiden, voor elk woord. Ik luister naar elk geluid. Wat er vliegt of rijdt, waar het vliegt of rijdt, hoe ver weg de laatste explosie was."

Dagelijks staat ze op rond een uur of 8 en ontbijt ze na een work-out. Ze werkt, leert programmeren, kijkt het nieuws of spreekt af met vrienden of familie. En ze helpt mensen. Bloed doneren, medicijnen bezorgen, het inpakken van voedselpakketten. Ze wordt opgeroepen als iemand in haar buurt hulp nodig heeft.

"Zolang als ik kan. Ik begrijp dat mijn inspanningen een druppel op een gloeiende plaat zijn, maar als iedereen zo'n druppel maakt, krijgen we druppel voor druppel een oceaan. Ik doe wat ik kan en ben blij als ik er een glimlach voor terugkrijg."

Ze hoopt vooral dat de oorlog snel stopt. "Ik hoop dat de oorlog tegen het einde van de zomer voorbij is. Voor mij en mijn vrienden is het belangrijk om toekomstplannen te maken. Met oorlog is dat onmogelijk."

Hoe veilig is het in Kiev?

Op dit moment keren veel gevluchte mensen terug naar Oekraïne, zegt correspondent Olaf Koens. "In het begin zijn veel mensen gevlucht omdat ze bang waren dat het hele land zou worden overgenomen en dat het overal oorlog zou worden. Dat is niet zo gebleken. Dus die dreiging is nu weg."

De Russen trokken zich vorige maand terug uit de omgeving van Kiev, zegt hij. "Dus daar is het best wel veilig. Daar wordt niet meer gevochten, er zijn geen Russische troepen en tanks meer en er wordt niet met vliegtuigen gebombardeerd."

Wat nog wel onveilig is – en dat geldt voor heel Oekraïne: de Russen gebruiken nog steeds langeafstandsraketten om bepaalde doelen te bombarderen. "Meestal zijn dat strategische doelen. Bruggen, de luchthaven, oliedepots, infrastructuur. Dat is voor de burgerbevolking relatief veilig, maar evengoed eng." 

Daar hoor je ook nog steeds het luchtalarm voor afgaan, zegt Koens. En op sommige plekken zijn mijnen achtergelaten. "Van landmijnen bij een snelweg tot mijnen in huizen waar Russen hebben verbleven. Maar dat is alleen in de gebieden waar Russen verbleven, in de meeste delen van de stad valt het mee."