Overleven zonder stroom in Oekraïne: 'Ik doe alsof ik op survivalweekend ben'

Viktoria Ilkovitsj woont in Kiev en werkt aan een universiteit, waar ze evenementen organiseert voor studenten en ze carrière-advies geeft. Dmytro Osyka is een lokaal politicus en zakenman uit Nikopol, een stad aan de rivier de Dnjepr. Nikopol ligt hemelsbreed minder dan vijf kilometer van de Zaporizja-kerncentrale.

We spraken Dmytro een paar maanden geleden over de toestand in Nikopol. Dat gesprek lees je hier terug:

Ochtend: bellen met familie en vrienden

Omdat de meeste beschietingen 's nachts zijn, appen veel Oekraïners 's ochtends hun vrienden en familie om te vragen of alles goed gaat.

"Als ik naar de schuilkelder moet, laat ik mijn moeder altijd even weten dat ik een paar uur niet bereikbaar ben. Zodat ze zich geen zorgen maakt. En als ik er weer uit ben, appen of bellen we weer", vertelt Viktoria.

Dan gaat het gewone leven weer verder.

"Na een nacht van beschietingen komt de stad weer tot leven, gaan er wat winkels open en proberen mensen hun normale levens weer op te pakken," vertelt Dmytro. Waar hij woont, in Nikopol, is 70% van de bevolking inmiddels weggevlucht. De mensen die er nog wel zijn, proberen hun gewone levens in stand te houden.

Overdag: (vrijwilligers)werk en proviand inslaan

Overdag gaan Oekraïners gewoon naar hun werk, voor zover dat mogelijk is. Viktoria gaat aan de slag voor de universiteit, waar ze werkt als sociaal begeleider voor studenten. Normaal staat haar baan vooral in het teken van carrièreadvies en de ontwikkeling van studenten, maar ze ontkomt nu niet aan de oorlog. "De gesprekken gaan nu ook over wat studenten kunnen doen als ze geen internet hebben", vertelt Viktoria. 

"Mijn werk is een beetje veranderd, er zijn wat elementen van vrijwilligerswerk aan toegevoegd. We zijn laatst bijvoorbeeld naar [het zwaar beschoten stadje] Borodjanka gegaan met een groep studenten, om daar vrijwilligerswerk te doen."

De universiteit blijft open, ook in oorlogstijd. De meeste colleges zijn online, en sommige collega's en studenten werken vanuit het buitenland. Normaal gaat dat goed, maar als de stroom uitvalt, zorgt dat voor problemen. "Soms valt de stroom bij een docent uit tijdens een college, maar dan kan er aan de overkant van de straat nog wél stroom zijn. Als dat zo is, rent de docent naar een café aan de overkant en gaat daarvandaan verder met lesgeven."

In Nikopol doet Dmytro veel vrijwilligerswerk. Zijn stad wordt vaak gebombardeerd, en na zo'n bombardement gaat hij met een vrijwilligersorganisatie langs bij verwoeste huizen. Ze ruimen puin op en helpen mensen om hun spullen onder het puin vandaan te halen. 

Dmytro helpt ook om de stad voor te bereiden op black-outs en beschietingen. "We leggen voedselvoorraden aan, en er zijn verwarmde schuilkelders waar mensen bij elkaar kunnen komen en hun apparaten kunnen opladen."

Op de meeste plekken in Oekraïne valt de stroom elke dag uit, zowel gepland als ongepland. De geplande stroomuitvallen zorgen ervoor dat het stroomnet niet overbelast raakt, en dat Oekraïne energie kan besparen. Dan is er nog wel stromend water, en werkt de verwarming meestal ook. 

Als Russische raketten de energievoorziening beschadigen, worden de problemen groter. Onlangs zaten Dmytro, Viktoria en miljoenen andere Oekraïners vanwege een Russische raketaanval zo'n 24 uur zonder elektriciteit, verwarming of stromend water. Viktoria moest het zelfs veertig uur zonder elektriciteit en verwarming doen.

"Als echt alle voorzieningen wegvallen, dan is dat heel zwaar", vertelt Dmytro. "Er zijn wel plekken in de stad waar mensen zich kunnen opwarmen en hun telefoons kunnen opladen. Maar daar kan niet de hele stad terecht." Vooral als het mobiele netwerk ook uitvalt is dat moeilijk, zegt hij. "Daarmee houd ik contact met mijn gezin, maar je begrijpt hoe moeilijk het is als dat niet kan."

Als de stroom overdag uitvalt, probeert Viktoria op haar kantoor in de universiteit te zijn. "Gelukkig staan er bij ons in de universiteit generatoren", vertelt Viktoria. "Daar konden mijn collega's en ik terecht om onze telefoons op te laden en wat te werken. Je probeert in zo'n situatie om zoveel mogelijk de gewone dingen te blijven doen."

Zowel Dmytro als Viktoria bereiden zich steeds voor op de volgende black-out. Ze slaan eten in, laden hun powerbanks op en blijven zo veel mogelijk in contact met vrienden en familie.

Avond: boeken lezen bij kaarslicht

"De dagen zijn nu kort, en als de stroom uitvalt is het buiten echt heel donker", vertelt Dmytro. De meeste bombardementen zijn 's nachts.

Dmytro is al helemaal gewend geraakt aan een avond zonder stroom. "Er bestaat nog zoiets wonderlijks als literatuur. In Nikopol zitten veel mensen 's avonds bij kaarslicht boeken te lezen. Het voelt als een klein stukje gezelligheid in deze ellendige oorlog."

Ook Viktoria probeert het 's avonds gezellig te maken in huis. Ze heeft vaak vrienden over de vloer, met wie ze eet, praat en bordspelletjes speelt. "Het is best een leuke sfeer, als je kaarsjes aan hebt staan en de hele avond met vrienden praat. Natuurlijk romantiseer ik het daarmee een beetje, want het is koud en je weet dat het luchtalarm op elk moment af kan gaan. Maar voor mijn eigen welzijn probeer ik altijd positief te blijven. Ik doe alsof ik op een survivalweekend ben."

Buiten vriest het, en binnen werkt de verwarming niet altijd. Viktoria en Dmytro zorgen ervoor dat ze genoeg warme kleren hebben, vullen ze kruiken met warm water, en slapen soms in slaapzakken.