Oproep tot boycot Starbucks en McDonald’s om steun aan Israël, maar heeft dat zin?

Wat hebben de twee bedrijven concreet gedaan? Bij Starbucks zou het gaan om een aanklacht tegen een vakbond die zich namens de koffieketen uitsprak tegen Israël en pro-Palestijnen. De vakbond maakte volgens Starbucks onrechtmatig gebruik van het logo van de keten. 

McDonald's deelde ondertussen gratis eten uit aan Israëlische militairen. Actievoerders stellen dat de fastfoodketen daardoor een kant heeft gekozen in de oorlog. Bovendien wordt McDonald's in het algemeen als financierder van het Israëlische leger gezien. 

Beeldvorming

Correspondent Midden-Oosten Olaf Koens zegt dat boycotten niet altijd gaat om wat bedrijven wel of niet doen, of hoe ze financieel gestructureerd zijn, maar om beeldvorming. "McDonald's en Starbucks zijn boegbeelden van het Amerikaanse kapitalisme, en de VS is de belangrijkste bondgenoot van Israël."

"Sommige bedrijven, zoals McDonald's, hebben franchises in Israël die bijvoorbeeld eten uitdelen aan Israëlische soldaten. Dat zet qua beeldvorming de toon. Veel activisten nemen er bijvoorbeeld ook geen genoegen mee dat bedrijven zich niet duidelijk genoeg uitspreken tegen de oorlog."

Nog altijd winst

Boycotten dus, stellen actievoerders. Maar heeft dat zin? Om maar meteen met de deur in huis te vallen: op economisch vlak hebben de boycots vooralsnog weinig tot geen effect. Beurscommentator Durk Veenstra ziet nagenoeg geen verschil op de beurs.

Bij Starbucks lijkt er sinds 7 oktober - de dag dat de oorlog begon na een aanval van Hamas - wel het een en ander te zijn veranderd, maar volgens Veenstra is die verandering niet zomaar toe te schrijven aan de oorlog en of de oproep tot boycot.

"Ik ben voorzichtig, omdat ook andere dingen de wat mindere gang van zaken bij Starbucks kunnen hebben veroorzaakt", zegt Veenstra. Bovendien zijn beide bedrijven nog niet onder nul gezakt, McDonald's is op de beurs zelfs flink gestegen sinds het uitbreken van de oorlog.

Een oproep tot een boycot kan een bedrijf wat betreft het imago wel pijn doen, maar 'het gaat om de omzet in de winkel'.

'Desinformatie'

Starbucks en McDonald's spreken tegen dat ze Israël steunen. Zo sprak McDonald's-baas Chris Kempczinski vorige week van 'desinformatie' die over het bedrijf wordt verspreid. Starbucks-topman Laxman Narasimhan schreef dat hij 'bidt voor vrede'. "Laten we samen de brug bouwen naar een betere toekomst."

Actievoerders geloven die verklaringen niet en gaan door met de boycot. Toch zijn de gevolgen van zo'n boycot dus onduidelijk. Waarom mensen ongeacht het resultaat toch boycotten, heeft volgens gedragspsycholoog Sabine Jansen te maken met een gevoel van controle en invloed. 

"Boycotten is dan een goede manier om toch duiding te geven aan een gevoel van onbehagen. Ook is het een vorm van morele expressie. Je wil de waarden van een collectief naar buiten drukken, om daarmee te zeggen: ik stem niet in met wat deze organisaties doen."

Ook kan het een manier zijn om het gevoel van solidariteit binnen de groep te versterken. "Het maakt de verbondenheid sterker als je met zijn allen zegt: we gaan hiervoor."

'Woede koelen op bedrijfsleven'

Correspondent Koens verwacht dat hoe langer de oorlog duurt, hoe meer kritiek er komt. "In de eerste dagen en weken was de schok van de aanval van Hamas enorm. Nu Israël doorgaat met dagelijkse bombardementen, nu er nog iedere dag tientallen Palestijnen om het leven worden gebracht zwelt de kritiek aan."

"Wanneer dat politiek geen weerklank vindt, of in vage bewoordingen blijft, zullen veel mensen hun woede willen koelen op het bedrijfsleven. Zolang er geen politieke oplossing in zicht is zal handel met Israël onder een vergrootglas blijven liggen."