Haïti glijdt steeds verder af: dit is waarom het land zo gevaarlijk is

Bij de aanval op de gevangenis werden minstens twaalf mensen gedood. Bijna vierduizend gevangenen wisten te ontsnappen, onder wie een groot aantal bendeleiders en andere beruchte criminelen. 

Ontvoering en afpersing

Het straatarme, overbevolkte land heeft al jarenlang te maken met bendegeweld, vooral in en rond de hoofdstad Port-au-Prince. "De bendes werden jarenlang gesteund door politiek en economisch machtige figuren in Haïti, die de bendes gebruikten om die macht te behouden", zegt de Amerikaanse journalist Michael Deibert, die sinds 25 jaar over Haïti schrijft en er een tijd woonde. "Maar de laatste jaren opereren de bendes steeds autonomer."

De bendes hebben hun eigen inkomstenbronnen uit onder meer ontvoering en afpersing, zegt Deibert. "Daarnaast krijgen ze via illegale kanalen veel wapens en munitie geleverd van Haïtiaanse bendeleden die in de Verenigde Staten wonen, vooral in Florida."

Het maakt Haïti één van de gevaarlijkste landen ter wereld. Volgens de VN werden er vorig jaar meer dan 8000 mensen slachtoffer van bendegeweld door moord, beschietingen of ontvoering. Een verdubbeling ten opzichte van 2022.

Aardbevingen, orkanen en droogte

De vele natuurrampen, waaronder de aardbevingen in 2010 en 2021, de orkanen en de droogte hebben het land ook geen goed gedaan. Duizenden mensen lijden honger, meer dan de helft van de Haïtianen leeft onder de armoedegrens. Het leidt in de sloppenwijken tot steeds meer geweld. De politie is te zwak om hiertegen op te treden. Hoewel Haïti sinds 2017 een leger heeft, kan dat weinig uitrichten omdat het slechter bewapend is dan de bendeleden. 

Sinds afgelopen donderdag is het bendegeweld verder geëscaleerd. Premier Ariel Henry reisde toen naar Kenia om steun te zoeken voor een door de VN gesteunde vredesmacht. Die moet de regering helpen in de strijd tegen de criminelen. 

De beruchte bendeleider Jimmy Chérizier, bekend onder de bijnaam Barbecue, riep intussen andere bendeleiders op gezamenlijk in actie te komen om Henry te verwijderen. 

De bendes openden het vuur op politiebureaus, rond het vliegveld en de gevangenis en bevrijdden bijna alle gevangenen. Ze wierpen barricades op om te voorkomen dat veiligheidstroepen hun grondgebied binnendrongen. 

Veel scholen en bedrijven zijn sindsdien gesloten. In sommige wijken zou worden geplunderd. De Amerikaanse ambassade in Port-au-Prince heeft haar burgers opgeroepen Haïti zo snel mogelijk te verlaten. 

Premier opgedoken in Puerto Rico

Henry is inmiddels vertrokken uit Kenia en zijn verblijfplaats was de afgelopen dagen onbekend. Vannacht werd duidelijk dat hij in Puerto Rico is. Dat meldde een woordvoerder van de gouverneur van het eiland, dat niet ver van Haïti ligt. 

Henry leidt het land sinds de dood van president Jovenel Moïse. Die werd in juli 2021 in zijn huis vermoord. Meerdere bendeleden die dit weekend uit de gevangenis werden bevrijd, zouden verantwoordelijk zijn voor zijn dood. 

Maar volgens oppositieleden in Haïti zou Ariel Henry mogelijk ook een rol bij Moïses dood hebben gespeeld. Toen Jovenel Moïse vermoord werd, lag het landsbestuur op zijn gat. Henry werd tijdelijk aangewezen als premier en nam de rol van president over. Hij beloofde snel nieuwe verkiezingen, maar die kwamen er niet. 

"Henry heeft constitutioneel geen recht om het land te leiden", zegt journalist Michael Deibert. "Hij is niet verkozen en zou pas bereid zijn nieuwe verkiezingen uit te schrijven in augustus 2025. Dat is veel te laat. Maar de internationale gemeenschap lijkt dit prima te vinden en grijpt niet in. Ook een VN-vredesmacht is nog niet van de grond gekomen."

'Vredesmacht kan niets uitrichten'

Deibert neemt zo'n VN-missie sowieso niet serieus, al zou die er komen. "Misschien worden er duizend militairen uit Kenia en een paar kleine landen als Jamaïca en Benin naar Haïti gestuurd om de orde te herstellen. Zij zullen het moeten opnemen tegen zo'n dertien- tot veertienduizend zwaargewapende bendeleden rondom de hoofdstad Port-au-Prince. Hoe kunnen ze die ooit bestrijden?"

Deibert ziet de toekomst van Haïti dan ook somber in. "Het land heeft niet alleen een veiligheidsprobleem, maar ook een politiek probleem. Het geweld door de bendes kan alleen worden aangepakt als het gezag wordt gerepareerd. Zolang Henry zijn macht niet wil overdragen en gesteund wordt door landen als de VS, Canada en Frankrijk, zal er niets veranderen en zal het geweld niet stoppen."