Haïti heeft nul grip op bendegeweld, dus grijpen andere landen nu in
In een poging het aanhoudende geweld in Haïti een halt toe te roepen heeft de VN goedkeuring gegeven voor een internationale veiligheidsmissie. In het straatarme land maken bendes al langere tijd de dienst uit. "De situatie verslechtert hier iedere dag", klinkt het vanuit de hoofdstad.
De inzet volgt na een oproep van de huidige premier Ariel Henry. Hij dringt sinds een jaar aan op internationaal ingrijpen, nu bendes in Haïti het op veel plekken volledig voor het zeggen hebben. In de hoofdstad Port-au-Prince gaat het om 80 procent van de stad.
In hun strijd om de macht lijken de bendes geen enkel middel te schuwen. Ontvoeringen, seksueel geweld en executies zijn aan de orde van de dag. In een half jaar tijd kwamen al zeker 3000 mensen door geweld om het leven, onder wie agenten, ouderen, vrouwen en meisjes. Duizenden anderen sloegen op de vlucht.
"De situatie verslechtert hier elke dag", verzucht mensenrechtenadvocaat Rosy Auguste Ducena vanuit Port-au-Prince tegen RTL Nieuws. Ze schat in dat er dagelijks dertig mensen het slachtoffer worden van de crisissituatie.
Kenia leidt operatie
De aangekondigde veiligheidsmissie moet de geest weer in de fles krijgen. Deze week gaf de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties groen licht voor de missie, die onder leiding staat van Kenia en een jaar moet duren. Het Afrikaanse land heeft toegezegd zo'n 1000 agenten naar Haïti te sturen, en ook een tiental andere landen hebben zich gecommitteerd.
Makkelijk zal het niet zijn om rust en orde te brengen, verwacht Ducena. Zij wijt de crisis niet alleen aan het optreden van de bendes, ook de rol van de autoriteiten speelt volgens haar een grote rol.
Want in plaats van het bendegeweld daadwerkelijk aan te pakken, onderhouden juist ook politici nauwe contacten met de gangleiders. De boven- en onderwereld zijn volgens de mensenrechtenadvocaat nauw met elkaar verweven. "Veel politici hebben niet de wil om de crisis echt aan te pakken. De mensen die het land runnen gebruiken de bendes om aan de macht te kunnen blijven, waardoor de gangs alleen maar machtiger worden."
Gewelddadige reputatie
Net als veel andere lokale hulporganisaties is ze sceptisch over het slagen van de veiligheidsmissie. "We weten niet wat we van de autoriteiten, en van deze missie, kunnen verwachten."
Zo zijn er zorgen over het optreden van de Keniaanse veiligheidsdiensten, die in eigen land schuldig zijn aan illegale executies, corruptie en het schenden van mensenrechten.
Maar ook de bendes dreigen met nog meer geweld. De machtigste bendeleider van Haïti, bekend onder de naam Jimmy "Barbecue" Cherizier, liet vorige maand al weten dat alle buitenlandse eenheden een legitiem doelwit zijn. "Ons gevecht zal met wapens zijn", zei hij.
Pijnlijke geschiedenis
Daarnaast kent Haïti een pijnlijke geschiedenis wat betreft buitenlandse inmenging. Eerdere missies van de Verenigde Naties leidden niet tot nauwelijks tot het gewenste effect, maar zorgden juist voor nóg meer leed.
Zo blijkt uit onderzoek dat de komst van een VN-vredesmacht in 2014 leidde tot een uitbraak van cholera, die aan ruim 9000 mensen het leven kostte. Ook kwam in 2007 aan het licht dat ruim honderd VN-blauwhelmen zich schuldig maakten aan het verkrachten van vrouwen en meisjes. En ook de noodhulp na de verwoestende aardbeving van 2010 wordt overschaduwd door schandalen.
"Toen ze ons verlieten, werden we zwakker dan voorheen", concludeert Rosy Auguste Ducena.
Neerwaarste spiraal
Stabiel is Haïti dus al jaren niet, maar het land gleed verder af nadat in 2021 de president werd vermoord. 28 moordcommando's, de meesten afkomstig uit Colombia, drongen 's nachts de ambtswoning binnen van Jovenel Moïse en brachten hem met twaalf schoten om het leven. Ook zijn vrouw werd geraakt maar zij overleefde de aanslag wel.
Het brein achter de moord, een Haïtiaans-Chileense zakenman, is deze zomer door een Amerikaanse rechter veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf, tegen tien andere medeverdachten loopt nog een proces.
De bevolking snakt inmiddels naar goed nieuws. Of de Keniaanse troepen dat kunnen bieden is dus de vraag, maar slechter dan de huidige situatie is moeilijk voor te stellen. "Het biedt een glimpje hoop", besluit Ducena.