Ook in Europa hoger risico op IS-aanslagen, stellen deskundigen
De bloedige aanslag op een concertzaal in Moskou heeft voor een wereldwijde schok gezorgd. Terreurgroep IS heeft de aanslag opgeëist en dat past volgens twee terrorisme-experts binnen een trend van het afgelopen jaar. "Nederland en andere Europese landen hebben hun dreigingsniveaus daarom verhoogd", stelt terrorisme-onderzoeker Bibi van Ginkel van het International Centre for Counter-Terrorism.
Met machinegeweren en explosieven richtten vier schutters afgelopen vrijdagavond een bloedbad aan in de Crocus City Hall. Zeker 137 mensen kwamen daarbij om het leven en honderden anderen zouden gewond zijn geraakt. Terreurgroep IS zegt achter de aanslag te zitten.
Inmiddels heeft IS ook videobeelden gedeeld, die een deel van de aanslag zouden tonen. In een anderhalve minuut durend filmpje is een close-up van een van de schutters te zien. Hij komt de concertzaal binnen en opent het vuur op verschillende bezoekers.
Verhoogd dreigingsniveau
De massamoord in Moskou doet denken aan de aanslag op het theater de Bataclan in 2015 in Parijs, zegt Van Ginkel. Daar begonnen drie mannen in het wilde weg te schieten in een zaal vol met mensen. 89 bezoekers werden gedood en ook toen eiste IS de aanslag op.
De dreiging op grote aanslagen als deze leek een tijd verdwenen, legt terreurdeskundige Jelle van Buuren uit. "IS was namelijk vleugellam verklaard, nadat hun terrein was platgebombardeerd in Syrië en Irak." En dus hebben we de laatste tijd alleen maar 'kleinere aanslagen' gezien, stelt Van Ginkel. "Het ging dan bijvoorbeeld om eenlingen", vult Van Buuren haar aan.
Maar die dreiging begint sinds anderhalf jaar weer terug te komen, melden de inlichtingen- en veiligheidsdiensten AIVD en NCTV. Afgelopen december nog verhoogde Nederland het dreigingsniveau van 3 naar het op een na hoogste niveau 4. "Eén van de belangrijkste redenen daarvoor waren actieve netwerken uit de hoek van IS", benadrukt Van Buuren. "En ook andere Europese landen verhoogden hun dreigingsniveau", stelt Van Ginkel.
Ontwrichting als kans
Dat de dreiging van de terreurorganisatie is verhoogd, heeft verschillende oorzaken. Zo heeft IS meer speelruimte om te opereren in Afghanistan, sinds de Taliban daar in 2021 aan de macht kwamen. "Dat komt doordat de Taliban moeite hebben om controle over het hele land te houden", legt Van Buuren uit. "Daardoor kan IS het land gebruiken als een veilige plek om aanslagen op andere landen te organiseren."
Juist die Afghaanse tak van IS, ook wel ISKP genoemd, houdt zich nu verantwoordelijk voor de aanslag in Moskou, benadrukt Van Ginkel. "En diezelfde ISKP vormt dus een bedreiging voor Europa." Zo werden afgelopen zomer een aan ISKP-gelieerde man en vrouw uit Tadzjikistan en Kirgizië aangehouden in Eindhoven en Breda.
Niet alleen de onrust in Afghanistan, maar ook de oorlog in Oekraïne werkt in het voordeel van IS. Zo verzwakte het de focus van de twee wereldmachten Amerika en Rusland, die voorheen heel actief waren in de strijd tegen IS.
Daarnaast hebben IS-aanhangers gebruikgemaakt van vluchtelingenstromen om West-Europa in te komen. Op die manier zijn ook een aantal IS-aanhangers in Nederland binnengekomen, vertelt Van Buuren.
Ook heeft de terreurgroep baat bij de oorlog tussen Israël en Hamas. In het Midden-Oosten gaat daar nu de meeste aandacht naartoe, terwijl er een stuk minder wordt omgekeken naar de activiteiten van IS.
Daarentegen heeft IS zelf afgelopen periode juist meer aandacht voor Europa. Dat komt mede door de koranverbrandingen, die bijvoorbeeld in Zweden plaatsvonden, maar ook de vernielingen van het islamitische boek in onder andere Nederland.
Weerbaarheid
En dus bestaat er een hoger risico op grootschalige aanslagen die zijn aangestuurd door IS-netwerken, waarbij veel 'grover geweld' wordt gebruikt, stelt Van Buuren. De aanslag in Rusland is daar een voorbeeld van. "Die verdachten gebruikten automatische wapens en explosieven om onschuldige burgers in een publieke ruimte om te brengen." Daarbij vallen heel veel slachtoffers en dat werkt ontwrichtend op de samenleving.
Naast het vaststellen van de risico's is het ook van belang om te nadruk te leggen op de weerbaarheid van bijvoorbeeld Nederland, benadrukt Van Buuren. "Die is namelijk nog steeds heel groot, want bepaalde netwerken hebben de inlichtingen- en veiligheidsdiensten er tijdig uitgehaald." Van Ginkel stemt daarmee in. "Die netwerken hadden grote aanslagen kunnen veroorzaken." Toch laat het zien dat IS opnieuw pogingen doet in Europa en dat is een verandering ten opzichte van de jaren ervoor.
