Mysterie rond 'schreeuwende mummie' lijkt opgelost: 'Gillend van de pijn gestorven'
Hoe komt het dat de mond van de hierboven afgebeelde mummie, van een vrouw die ongeveer 3500 jaar geleden overleed, wijd openstaat? Die vraag hield wetenschappers jaren bezig. Ze denken nu het antwoord te hebben: mogelijk wordt het veroorzaakt door een zeldzame vorm van lijkstijfheid als gevolg van een pijnlijke dood.
De 'schreeuwende mummie' werd in 1935 ontdekt bij Luxor, de Egyptische stad die bekendstaat om zijn archeologische schatten uit de oudheid.
Haar opmerkelijke gezichtsuitdrukking stelde wetenschappers voor een raadsel. Lang werd gedacht dat een slordige balsemer de open mond bij de mummie veroorzaakt had, maar nieuw onderzoek wijst uit dat de gezichtsuitdrukking mogelijk te wijten is aan een zeldzame, acute vorm van lijkstijfheid. De vrouw zou schreeuwend van de pijn zijn gestorven.
CT-scan gemaakt
"We hebben ontdekt dat de reden voor deze gezichtsuitdrukking een gevolg kan zijn van een pijnlijke dood, waardoor haar gezicht leek te bevriezen op het moment van overlijden", zegt hoofdonderzoeker Sahar Saleem, hoogleraar radiologie aan de Universiteit van Caïro. "De balsemers konden de mond niet sluiten en mummificeerden het verkrampte lichaam, waardoor haar mond na de dood openbleef." Hoe de gemummificeerde vrouw dan precies aan haar einde kwam, blijft ook voor de onderzoekers een mysterie.
Voor het onderzoek werd een CT-scan gebruikt. Die maakte het mogelijk het lichaam van de mummie gedetailleerd in kaart te brengen en die 'virtueel te ontleden'.
Alle organen aanwezig
De mummie werd ongeveer 3500 jaar geleden begraven en in 1935 ontdekt in een houten kist in het familiegraf van een belangrijke architect die leefde in de tijd van de vrouwelijke farao Hatsjepsoet (circa 1479 - 1458 voor Christus). "Hoewel er geen naam stond op het graf van de schreeuwende mummie, was ze waarschijnlijk een naaste van de architect", zegt Saleem.
De mummie bleef intact. Door het onderzoek met de CT-scan is bekend dat de vrouw rond de 48 jaar oud was toen ze stierf. Ze was ongeveer 1,55 meter lang en had last van lichte reuma in haar rug.
De mummie had, anders dan gebruikelijk bij het balsemen in het oude Egypte, al haar organen nog. "Verrassend", noemt onderzoeker Saleem dat. "Volgens de klassieke methode werden alle organen verwijderd, behalve het hart."
Uitdrogingsproces
Overigens is niet iedereen het eens met de onderzoekers van de Universiteit van Caïro. Een onderzoeker aan de Amerikaanse Universiteit in Caïro denkt dat de ongelukkige gezichtsuitdrukking veroorzaakt wordt door een andere oorzaak. Ze zegt dat het uitdragingsproces tijdens mummificatie 40 dagen duurt. "De balsemers hadden dan dus tijd genoeg gehad om haar gelaatstrekken te kunnen herstellen."
Ook forensisch patholoog Stuart Hamilton is nog niet overtuigd, maar sluit de theorie van de onderzoekers ook niet helemaal uit. "Ik zou denken dat de mond gewoon is opengevallen en dat het zo al die tijd is gebleven."
Mond open voor straf
Het is ook niet voor het eerst dat er een schreeuwende mummie wordt ontdekt. In een ander geval gaat het vermoedelijk om de overblijfselen van prins Pentawer, de zoon van farao Ramses III.
Pentawer was betrokken bij een complot om zijn vader te vermoorden. "Zijn lichaam was nauwelijks gebalsemd. De balsemers hebben zijn mond waarschijnlijk expres opengelaten als straf, waardoor hij eeuwig bleef schreeuwen", zegt Saleem.
De Arnhemse tweeling Alfons en Adrie Kennis hielp mee aan de reconstructie van het gezicht van een 75.000 jaar oude neanderthalervrouw om erachter te komen hoe neanderthalers eruit zagen: