Russen heroveren grondgebied dat door Oekraïne was bezet
De verbazing was groot toen begin augustus bekend werd dat Oekraïne Rusland was binnengevallen. Het offensief begon succesvol voor Kyiv, maar inmiddels heroveren de Russen steeds meer terrein. "Het offensief heeft wel degelijk effect gehad."
Het Institute for the Study of War (ISW) meldde deze week dat de Russen met een gestage opmars bezig zijn in de regio Koersk.
Volgens de Amerikaanse denktank had het Oekraïense leger op het hoogtepunt bijna 1300 vierkante kilometer in handen. Daar zou nu nog zo'n 800 vierkante kilometer van zijn overgebleven. Daarmee heeft het land in minder dan twee maanden bijna 40 procent van het grondgebied verloren.
Sinds de Tweede Wereldoorlog is het niet voorgekomen dat een buitenlandse mogendheid op Russisch grondgebied vocht. Tot begin augustus, toen Oekraïne meldde dat het de Russische regio Koersk was binnengevallen. Het offensief kwam voor velen als een grote verrassing, omdat het momentum op het slagveld bij de Russen lag.
Bufferzone
De grondoperatie begon voortvarend voor Oekraïne. Het leger claimde na enkele weken al meer dan honderd dorpen te hebben bezet. Tienduizenden Russen werden in allerijl geëvacueerd.
Het offensief moest een bufferzone creëren, zo beweerde de Oekraïense president Zelensky. Op die manier wilde hij voorkomen dat steden als Charkiv continu zouden worden bestookt met Russische raketten en drones.
Oleksandr Syrsky, de opperbevelhebber van het Oekraïense leger, voegde daaraan toe dat het offensief ook als doel had om Rusland te dwingen troepen van de Donbas-regio in het oosten te verplaatsen naar de regio Koersk. Het Oekraïense leger moest zo meer lucht krijgen aan het oostfront, waar de Russen de laatste maanden ook met een opmars bezig zijn.
Maar de laatste weken wordt steeds duidelijker dat de Russen het Oekraïense leger aan het terugdringen zijn. Met een troepenmacht van naar schatting 40.000 soldaten begon Moskou in september met de tegenaanval.
"Het offensief heeft nooit als doel gehad om grote gebieden grond bezet te houden", zegt oud-commandant der Landstrijdkrachten Mart de Kruif. Volgens hem trekken de Oekraïners zich geleidelijk terug om te voorkomen dat ze worden omsingeld en gedood.
"De afgelopen tijd heeft Rusland veel eenheden op andere plekken moeten weghalen. Het offensief was daarom vooral een slimme tactische zet, zonder veel strategische waarde", zegt hij. Oekraïne heeft namelijk het voordeel dat het sneller troepen kan verplaatsen dan de Russen. Dat komt doordat zij een veel grotere afstand moeten overbruggen om op dezelfde plek aan het front te komen.
De Kruif vervolgt: "Het offensief heeft daarom wel degelijk effect gehad. Daardoor hebben de Russen bij Pokrovsk bijvoorbeeld weinig vorderingen gemaakt."
Uitputtingsoorlog
Maar volgens hoogleraar militaire operationele wetenschappen Han Bouwmeester, verbonden aan de Nederlandse Defensie Academie, is er geen tastbaar bewijs dat er grote troepenbewegingen hebben plaatsgevonden. "Veel experts zeggen dat opperbevelhebber Syrsky de doelstelling om de druk op de Oekraïners in de Donbas-regio te verminderen niet heeft gehaald."
Kan het offensief volgens hem dan als een mislukking bestempeld worden? "Dat hangt er vanaf wat de militaire doelen van Oekraïne waren", zegt Bouwmeester. "Op basis van de bufferzone en de troepenverplaatsingen lijkt het niet zo succesvol geweest. Maar eigenlijk zouden we de militaire operatiebevelen moeten inzien om te weten wat de doelen waren, om goed te kunnen beoordelen of de operatie effectief is geweest."
De Oekraïense president Zelensky houdt vol dat zijn troepen standhouden. "Rusland heeft geprobeerd onze posities terug te dringen, maar we houden de aangewezen linies vast", stelt hij.
Alle acties van Oekraïne hebben volgens De Kruif allemaal als doel om Rusland zoveel mogelijk schade toe te brengen en het eigen verlies zoveel mogelijk te beperken. "Want het draait toch vooral om de vraag: wie houdt deze uitputtingsoorlog het langste vol?"
Oekraïners: is dit wel verstandig?
"In Oekraïne is al vanaf het begin van deze aanval de vraag: is dit wel zinnig?", zegt RTL Nieuws-redacteur Chris Colijn vanuit Kyiv. Een deel van de bevolking is sceptisch, met name omdat Oekraïne al maandenlang langzaam terrein verliest aan het oostfront, in de regio's Donetsk en Loehansk. Ze vragen zich af of de troepen in Koersk niet beter ingezet hadden kunnen worden om die gebieden te verdedigen."
"Bij de aanval op Koersk vallen ook veel doden aan Oekraïense zijde. Dat gebeurde al toen Oekraïne Rusland binnenviel, en nu Rusland terrein herovert vallen er waarschijnlijk nog veel meer doden en gewonden. Voor Oekraïne, dat kampt met een constante ondertal van troepen vergeleken met Rusland, is het belangrijk dat ze hun troepen verstandig inzetten. Nu is de vraag: wat heeft Koersk eigenlijk precies opgeleverd, en was het deze mensenlevens wel waard? Voor zover ik van een afstand kan beoordelen, met openbare bronnen en geen inzicht in de militaire keuzes, is de winst voor Oekraïne erg beperkt."