Al vele duizenden arbeidsmigranten omgekomen bij bouw megaprojecten Saoedi-Arabië
Een 170 kilometer lange stad midden in de woestijn. Het is een van de vele ambitieuze megaprojecten waar in Saoedi-Arabië op dit moment aan wordt gewerkt. Maar achter de bouw gaat een trieste werkelijkheid schuil. Zo'n 21.000 arbeidskrachten zouden al zijn omgekomen bij de werkzaamheden, zo blijkt uit een documentaire van de Britse zender ITV.
In Saoedi-Arabië wordt sinds 2017 druk gebouwd aan een aantal megaprojecten. Die sluiten aan bij de economische hervormingsplannen van Saoedi-Arabië om nieuwe inkomstenbronnen aan te boren en zo minder afhankelijk van olie te zijn.
Het bekendste megaproject is NEOM, een enorm gebied dat het land wil ontwikkelen. Naast de gigantische lintstad 'The Line' – het kroonjuweel van kroonprins Mohammed bin Salman – moet het ook plaats bieden aan een handels- en industriecentrum, een hogesnelheidslijn en toeristische resorts.
In totaal zijn 140.000 arbeiders betrokken bij de bouwwerkzaamheden. Maar de buitenlandse arbeidskrachten uit voornamelijk Pakistan, India, Bangladesh en Nepal betalen een hoge prijs voor de plannen van Bin Salman, zo blijkt uit de documentaire Kingdom Uncovered: Inside Saudi Arabia van de Britse zender ITV.
Sinds de bouwwerkzaamheden acht jaar geleden begonnen zouden al meer dan 5000 Bangalezen, 14.000 Indiërs en 2000 Nepalezen zijn omgekomen. De zender vermeldt niet waar het die aantallen op baseert. Wel zouden ze zijn omgekomen door de slechte en onveilige werkomstandigheden in de bouw.
Hartproblemen
Een van de omgekomen arbeidsmigranten is de Nepalese Raju. Vlak voor zijn dood belde hij zijn familie. "Help me alsjeblieft." Het was een schreeuw om hulp omdat hij doodziek was. Toch dwong zijn baas hem om door te werken. Kort daarna werd zijn lichaam dood gevonden in zijn kamer. Zijn baas zou tegen hem gezegd hebben dat hij alleen mocht vertrekken als hij een boete zou betalen die gelijk staat aan vijf maandsalarissen.
"Als het bedrijf hem eerder terug naar huis had gestuurd, konden we nog iets doen", zegt zijn broer. "En als hij toch dood was gegaan, was hij tenminste gestorven in onze armen."
Zijn vader voegt toe: "De Saoedi's laten mensen zo hard werken. Het kan ze niks schelen of ze dood of levend zijn." Volgens de autoriteiten was zijn dood te wijten aan een hartstilstand.
Arbeiders vertellen in de documentaire werkdagen van meer dan 16 uur te maken in de verzengende hitte. "We moeten extreem hard werken. Er is geen tijd voor pauze", laat iemand weten. Dit terwijl de Saoedische wet voorschrijft dat arbeiders maximaal 60 uur per week mogen werken.
Sommigen stellen al tien maanden geen loon te hebben ontvangen. Ze voelen zich 'gevangen slaven'. Vertrekken kunnen ze niet, omdat hun paspoorten zijn ingenomen. Naast de omgekomen slachtoffers zouden ook meer dan 100.000 buitenlandse arbeiders vermist zijn.
Midden-Oostenverslaggever Pepijn Nagtzaam:
"Achter de pracht en praal van al die prestigeprojecten gaat ook een nare, rommelige wereld schuil; van het apparaat dat nodig is om die pracht en praal op te tuigen en in stand te houden. "
"De arbeiders worden vaak verleid met de belofte van een stabiel inkomen dat hoger is dan in het thuisland. En zeker niet alle gastarbeiders in Saoedi-Arabië hebben het slecht. Er zijn genoeg verplegers, ingenieurs, en bewakers met goede bazen en betere salarissen dan in het thuisland."
"Maar een deel wordt simpelweg keihard uitgebuit, niet uitbetaald of onderbetaald, zeer slecht behandeld of verplicht om veel te hard te werken. En ze hebben geen rechten, dus ze hebben geen poot om op te staan en niemand die ze helpt. Klagen kan niet, want dan raak je je baan kwijt."
"Kroonprins Bin Salman doet er alles aan om de wereld te doen geloven dat Saoedi-Arabië moderniseert en de mensenrechten verbetert", zegt een woordvoerder van Amnesty International. "Het verschrikkelijke bericht over de vele doden in de bouw laat voor een zoveelste keer zien dat dit schone schijn is. De mensenrechtensituatie in Saoedi-Arabië is slechter dan ooit."
Imagoschade
Saoedi-Arabië laat naar aanleiding van de documentaire weten dat het aantal omgekomen arbeiders niet klopt en dat het de rechten van arbeiders wel degelijk respecteert. Daarbij verwijst de Golfstaat naar eigen data dat Saoedi-Arabië een van de laagste werkgerelateerde sterfgevallen ter wereld heeft. Een woordvoerder van NEOM zegt 'de claims te onderzoeken en waar nodig gepaste maatregelen te nemen'.
De dood van duizenden arbeidsmigranten doet het imago van het koninkrijk geen goed. Maar de Saoedi's vinden dat een prestigeproject simpelweg meer prioriteit heeft dan mensenrechten, zegt arabist Jan Jaap van Ruiter van de Tilburg University.
"Ethisch-morele overwegingen spelen daar veel minder dan bij ons. Daarbij heerst er ook een soort superioriteitsgevoel bij de Saoedi's over de arbeidskrachten uit Zuid-Azië. Er is een groot gebrek aan respect voor hen."
WK voetbal
De omstandigheden in Saoedi-Arabië doen denken aan die van Qatar in aanloop naar het WK voetbal twee jaar geleden. Toen berichtte de Britse krant The Guardian dat duizenden arbeidsmigranten waren omgekomen door de erbarmelijke omstandigheden waarin ze moesten werken. Hoewel het nog niet officieel is, zal Saoedi-Arabië het WK voetbal in 2034 organiseren.
Amnesty vreest voor een hoge menselijke tol. "We roepen de FIFA daarom op om de procedure voor het toekennen van het WK 2034 direct stop te zetten als er geen bindende hervormingen komen die de mensenrechten en arbeidsrechten beschermen."
Gebrek aan financiering
Met het NEOM-project gaat het vooralsnog allesbehalve voorspoedig. Vanwege de tegenvallende financiering werd eerder bekend dat de stad fors minder groot wordt dan gedacht. Van de geplande 170 kilometer lange megastad blijft vooralsnog slechts 2,4 kilometer over. Het hele project kost naar verluidt meer dan duizend miljard dollar.