Syrië staat voor kruispunt, eerste tekenen 'voorzichtig hoopvol'
Na ruim vijftig jaar is in Syrië een einde gekomen aan het Assad-regime. Voor veel Syriërs reden voor feest. Maar een grote groep maakt zich ook zorgen: het blijft de vraag welke koers de rebellengroep Hayat Tahrir al-Sham (HTS) gaat varen. "Toch zijn de eerste beelden voorzichtig hoopvol", stelt Midden-Oostenkenner Koert Debeuf.
Vreugdetranen en overwinningsschoten: Syriërs vieren het vertrek van president Assad op straat. Op dit moment zijn ze niet bezig met de toekomstplannen van HTS, vertelt verslaggever Pepijn Nagtzaam. "Dat is een zorg voor later." Daarnaast kan het voor velen ook niet veel slechter, vult Koert Debeuf aan, hoogleraar Midden-Oosten aan de Vrije Universiteit van Brussel. "Want dit was de ergste dictatuur uit de regio."
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Toch zijn er honderdduizenden Syriërs die zich wel degelijk zorgen maken. De twee groepen passeren elkaar op Syrische landsgrenzen. Zo is het druk bij de grensovergangen met Libanon. Veel vluchtelingen gaan Syrië weer in, de plek waar ze jaren niet konden komen, legt Nagtzaaam uit. "Maar anderen maken dat ze wegkomen."
Die laatste groep bestaat vooral uit minderheden die de soennitisch-islamitische en conservatieve overtuigingen van HTS niet delen. Zo maken de alawieten zich zorgen. Zij steunden het regime van Assad, die zelf tot deze religieuze minderheid behoort.
Ook christenen en de islamitische druzen maken zich zorgen, net zoals de Koerden, een etnische minderheid in het noordoosten van het land. "Allemaal zijn ze gewend om klappen te krijgen," vertelt Nagtzaam. "Want HTS heeft in het verleden hard huisgehouden onder minderheden." Dat gebeurde tijdens de eerste jaren van de burgeroorlog, die in 2011 begon. De rebellengroep had toen nog een andere naam en was een bondgenoot van terreurgroep al-Qaeda.
Maar ze veranderden hun naam in HTS, namen publiekelijk afstand van al-Qaeda en vochten tegen IS. En de afgelopen jaren zijn ze zich gematigder gaan profileren. "Want ze hebben doorgekregen dat ze populariteit verliezen, ook internationaal, als ze minderheden blijven aanvallen", legt Nagtzaam uit.
Ook bouwden ze instituties in de noordwestelijke provincie Idlib, waar ze de baas waren, en sloegen ze de afgelopen weken een verzoenende toon aan. Hun leider Abu Mohammed al-Jawlani liet weten dat hij streeft naar een vrij en verenigd Syrie.
Maar het is niet duidelijk of het om 'pure PR' gaat, benadrukt Nagtzaam. "En we moeten niet doen alsof dit de meest vriendelijke en gematigde club in Syrië is." Want tegelijkertijd voerde de rebellengroep een autoritair en conservatief beleid in Idlib. En ook rechten voor vrouwen, journalisten en activisten staan onder druk.
Voorzichtige hoop
Toch ziet Nagtzaam 'voorzichtig hoopgevende tekenen'. Zo kondigde Al-Jawlani onlangs aan om tafel te willen met de Koerden. Daarnaast hanteert de rebellenbeweging een streng regime voor eigen strijders. "Als ze zich misdragen, worden ze gestraft."
'Voorzichtig hoopvol' is ook Debeuf, omdat hij de rebellengroep op veel zaken gedisciplineerd ziet reageren. Zo arresteerde HTS rebellen van een andere groepering, die in bevrijde gebieden aan het plunderen waren. "Wij stelen niet en blijven van andermans bezittingen af, was hun reactie, een indicatie van discipline." Maar volgens de expert duurt het nog maanden voordat we weten of ze deze koers aanhouden.
Syrië staat voor kruispunt
Daarnaast is het de vraag hoe HTS zal omgaan met de verdeeldheid in het land. Zo bestaat er in het noorden veel spanning tussen de Koerden en de Syrian National Army (SNA), een door Turken gefinancierde groepering die tegen de Koerden vecht.
De vraag hoe HTS daarmee moet omgaan, kan tot scheuren binnen de eigen rebellengroep leiden, zegt Nagtzaam. "Want HTS zelf bestaat uit verschillende groeperingen, die eigen meningen hebben over hoe bijvoorbeeld een vrij Syrië eruitziet."
En ook wordt HTS-leider Al-Jawlani nu opeens de baas van provincies die niets hebben met zijn conservatieve islamisme. Dat kan tot lokale problemen leiden. "Hoe hij dat gaat doen, is de grote vraag," stelt Nagtzaam. Volgens hem staat Syrië voor een kruispunt en kan het alle kanten op. Maar één ding is duidelijk. "Syrië is vrij van Assad, maar verenigd nog zeker niet."
Ook in Nederland gaan uitgelaten Syriërs de straat op, zoals gisteren in Zwolle: