Westen worstelt met toenemende Russische agressie: 'De sancties zijn slap'
Het aantal ondermijnings- en sabotageacties van Rusland in Europa is het afgelopen jaar toegenomen. Moskou lijkt ver te kunnen gaan voordat het Westen reageert. En het valt ook niet mee om met de Europese Unie één front te blijven vormen tegen Rusland. Hongarije en Slowakije varen een eigen koers, en zoeken juist toenadering tot Moskou.
37 aan Rusland gelieerde incidenten in 2024 telde Bart Schuurman, hoogleraar terrorisme en politiek geweld aan de Universiteit Leiden, ten opzichte van dertien in 2023 en zes in 2022. "Het aantal incidenten neemt niet alleen toe in omvang, maar ook in ernst. En ze schuiven steeds verder op naar het Westen", zegt Schuurman. Ook de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) trok deze maand aan de bel en spreekt van vrijwel dagelijkse 'militaire en hybride dreiging' door Rusland (en China).
Waslijst aan sancties
Sancties zijn er wel. Het is al bijna drie jaar onmogelijk om met een Russische pinpas geld op te nemen buiten Rusland, of als Europees bedrijf spullen rechtstreeks naar Rusland te exporteren. De bekende oligarch Roman Abramovitsj heeft ook al bijna drie jaar niet in zijn privéjet – een Boeing 787 van naar schatting 350 miljoen dollar – kunnen zitten, want die is in beslag genomen.
Het zijn maar een paar voorbeelden van de waslijst aan sancties die westerse landen na de inval in Oekraïne, op 22 februari 2022, instelden tegen Rusland. Deze maand kwamen Europese regeringsleiders met het vijftiende sanctiepakket tegen Rusland en Russische staatsburgers. Nog meer Russen zijn daardoor op de sanctielijst gekomen en handel is nog een stukje moeilijker gemaakt.
Intussen voert Rusland het aantal sabotageacties op. Het laatste voorbeeld is de vermoedelijke sabotage van een onderzeese stroomkabel tussen Finland en Estland. Hoogleraar Schuurman: "Rusland wordt ook verantwoordelijk gehouden voor het plaatsen van een brandbom in een vliegtuig naar Groot-Brittannië, die later vlam vatte in een DHL-magazijn in Birmingham. In het oosten van Finland zijn drie vliegvelden teruggegaan op radionavigatie omdat de gps-signalen door Rusland werden gesaboteerd."
"Er zijn acties die direct invloed hebben", zegt Schuurman, "maar andere kunnen misschien in de toekomst gevaar opleveren. Want wat is de bedoeling van inbraken bij waterzuiveringsinstallaties in Zweden, Finland en Duitsland? Of het beïnvloeden van de verkiezingen in Roemenië?"
Schaken of boksen
We moeten gaan inzien dat de Russen anders denken dan wij, zegt Rusland-correspondent Olaf Koens. "Rusland vindt dat ze in oorlog zijn met het Westen. Wij schaken tegen de Russen, maar zij spelen een bokswedstrijd tegen ons. Daarin is het geoorloofd om stevige klappen uit te delen."
In Brussel, waar zowel de EU als de NAVO zit, wordt dat inderdaad anders gezien. "De EU noch de NAVO is in oorlog met Rusland en die doen er ook alles aan om zo'n directe oorlog te voorkomen", zegt politiek verslaggever Roel Schreinemachers.
Schuurman begrijpt er niets van. "Rusland brengt écht Europese burgers in gevaar, maar wat doen wij terug? Volgens mij maar erg weinig, ten opzichte van wat we kunnen. Dat nodigt natuurlijk uit om verder te gaan. Ik weet zeker dat China en Iran met veel interesse toekijken hoe ver Rusland kan gaan."
Donald Trump kondigde aan de oorlog te willen stoppen als hij president is. In onderstaande video zie je hoe hij dat wil doen:
Ook Koens ziet dat het Westen niet erg daadkrachtig te werk gaat. "De sancties zijn slap. Vooral omdat Europa bij veel sancties de ruimte heeft opengehouden om ze te omzeilen. Natuurlijk is het vervelend dat je als oligarch niet naar je vakantiehuis in Italië kunt en de economie is wel verslechterd, maar er worden nog steeds westerse producten geïmporteerd via Kazachstan of Kirgizië, en via Turkije kun je ook gewoon nog steeds naar Rusland vliegen. Het zou al een heleboel schelen als Europa de bedachte sancties eens streng zou gaan handhaven."
Toenadering?
Intussen gaan, ook in Europa, stemmen op die juist toenadering tot Poetin willen zoeken. Premier Orbán van Hongarije en zijn collega Fico van Slowakije – landen die allebei EU en NAVO-lid zijn – brachten dit jaar al een bezoek aan het Kremlin. Fico bood Poetin daarbij zelfs aan om in zijn land met Oekraïne te onderhandelen. Een aanbod waar de Russische president graag op ingaat, liet hij weten.
Dat 'openlijke geflirt' van Hongarije en Slowakije met Moskou leidt tot ongemak in Brussel, zegt Roel Schreinemachers. "De Europese Unie probeert juist eenheid uit te stralen. Vooral dat een grote lidstaat als Hongarije zich anders opstelt en continu hamert op dialoog met Moskou en vrede, wordt als ongemakkelijk ervaren."
Gefronste wenkbrauwen
Aan de andere kant hebben deze landen 'nog nooit daadwerkelijk de Europese steun aan Oekraïne geblokkeerd', benadrukt Schreinemachers. "En hoewel het in de meeste andere landen met gefronste wenkbrauwen wordt aanschouwd, is er nooit expliciet afgesproken dat je niet naar Moskou toe mag. Daar valt dus weinig aan te doen, behalve er ferm stelling tegen nemen. Dat doen andere regeringsleiders dan ook geregeld."
De Russen zien dat gekibbel als zwakte, zegt Olaf Koens. "Daarnaast is elke bondgenoot, zeker binnen de EU, voor Poetin zeer welkom. Want wie weet lukt het deze landen wél een keer om een maatregel tegen te houden. Rusland kan de oorlog in Oekraïne niet winnen. Als het ervoor zorgt dat wij Oekraïne aan de onderhandelingstafel dwingen, wint het de oorlog daar alsnog."