Wegstemmen strenge migratiewet sluitstuk bewogen week Duitse politiek
Met nog drie weken tot de landelijke verkiezingen stijgt de temperatuur in de Bondsdag, het parlement van Duitsland. Gistermiddag stemde de Bondsdag na een lange dag fel debatteren tegen een streng asielplan van de christendemocratische CDU/CSU. Het was het sluitstuk van een bewogen week.
De spanning was te snijden toen alle kopstukken van de Duitse politiek zich in de Bondsdag hadden verzameld. Op de agenda stond een debat en een stemming over een wetsvoorstel van CDU/CSU voor strengere asielmaatregelen.
De stemming lag onder een vergrootglas omdat de rechts-radicale AfD doorslaggevend kon zijn voor een meerderheid. Doordat enkele leden uit de CDU/CSU-fractie tegen de plannen van hun eigen partijleider stemden, kwam die meerderheid er uiteindelijk niet.
Instroombeperking
De 'wet op de instroombeperking' moest ervoor zorgen dat er minder asielzoekers naar Duitsland komen. De christendemocratische Friedrich Merz, bedenker ervan, wilde dat bereiken door gezinshereniging onmogelijk te maken, de politie meer rechten te verlenen en permanente grenscontroles in te voeren.
Voor een meerderheid was Merz bereid steun van de AfD te accepteren. Een breuk met de zogeheten 'brandmuur' die andere partijen hebben opgetrokken rondom AfD. Correspondent Jeroen Akkermans legt uit: "In Duitsland maken politici een hard onderscheid tussen de AfD en alle andere partijen. Brandmauer betekent: geen enkele vorm van samenwerking met de AfD."
Die uitsluiting komt voort uit het feit dat AfD in Duitsland 'gezien wordt als extreemrechts en ondemocratisch', zegt Akkermans. "Na de val van de zogenoemde Ampel-regering in november spraken de partijen met elkaar af dat de brandmuur overeind zou blijven."
Brandmuur doorbroken
Maar na meerdere terroristische aanslagen in Duitsland, was Merz van mening dat zijn plannen om migratie terug te dringen hoe dan ook door het parlement moesten. Desnoods met steun van AfD. "Een goed plan wordt niet ineens een slecht plan als slechte mensen het ermee eens zijn", zei hij daar woensdag over.
Op die dag doorbrak CDU/CSU voor het eerste de brandmuur door, met behulp van AfD, een strenge motie over asielmigratie door het parlement te loodsen. In de Bondsdag gingen AfD-politici trots met elkaar op de foto om het voor hen heugelijke moment te vieren.
Het veroorzaakte een schokgolf in Duitsland. In onder meer Berlijn, Leipzig, Hannover en Hamburg vonden protesten plaats. In de Berlijnse wijk Wilmersdorf werd een lokaal CDU-partijbureau enkele uren door een groep demonstranten bezet gehouden. Zelfs oud-kanselier Merkel, een partijgenoot van Merz, bemoeide zich ermee. "Ik geloof dat het verkeerd was", schreef ze in een reactie. Ze riep 'democratische partijen op samen te werken'.
Verhit debat
Aanvankelijk probeerden de partijen dat gisteren nog. Maar gevoed door de onrust die na de stemming van woensdag was ontstaan, ging het er uiteindelijk hard aan toe. SPD-fractievoorzitter Mützenich schreeuwde bijna dat het nog mogelijk was om 'de poorten naar de hel te sluiten', maar dan moest CDU/CSU 'de brandmuur wel weer opbouwen'. Mützenich sprak daarbij zo hard, dat de microfoons van zijn spreekgestoelte het geluid overstuurden.
Merz probeerde te redden wat er te redden viel: "Niemand van mijn partij doet een handreiking naar de AfD, niemand." Hoongelach klonk vervolgens door de parlementszaal, maar Merz negeerde dat. "Die partij is grotendeels extreemrechts. Die partij ondermijnt de fundamenten van onze democratie." Het leverde hem een staande ovatie op van zijn partijgenoten.
'Wat komt hierna?'
Toen Merz daarna van een lid van Die Grünen de vraag kreeg of hij vaker met de AfD wil samenwerken, reageerde de CDU-fractievoorzitter als door een adder gebeten: "Heeft u dit jaar al eens een krant opengeslagen? U kent dat antwoord al."
Minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock stelde haar mede-parlementariërs de vraag welk signaal Duitsland aan de rest van de wereld afgeeft door de AfD ook maar een beetje macht te geven. "Woensdag was het een motie, vandaag een wetsvoorstel, wat komt hierna?".
De stemming werd meermaals uitgesteld, maar pakte uiteindelijk uit met 350 tegen 338 stemmen in het voordeel van de tegenstemmers. Een pijnlijke nederlaag voor Merz.
Gevolgen voor Merz onduidelijk
"Het was een beetje een debat in Britse stijl", zegt Hanco Jürgens van het Duitsland Instituut. "Het gaat er vaker fel aan toe in de Bondsdag, maar dit was wel heftig."
Jürgens zet vraagtekens bij de tactiek van Merz. "Als je zo ver voorstaat in de peilingen, wat voor CDU het geval is, waarom zou je dan zoveel risico nemen door een ogenschijnlijke samenwerking met AfD aan te gaan, wat in Duitsland heel gevoelig ligt?"
Uiteindelijk is Merz gered door het feit dat de wet is weggestemd, denkt Jürgens. "Hij kan blijven zeggen dat hij zich heeft ingezet voor hardere asielmaatregelen, maar dat andere partijen niet mee wilden werken. Was het voorstel erdoor gekomen, dan had hij zich steeds moeten verdedigen voor samenwerken met de AfD."
Rust, stabiliteit en vertrouwen
Volgens Jürgens is het interessant om te zien wat de voormalige Merkel-stemmers nu gaan doen. "De Merkel-stemmer wilde rust, stabiliteit en vertrouwen. Als de Merkel-stemmer nog bestaat, kan ik mij moeilijk voorstellen dat die straks op Merz gaat stemmen."
Akkermans voegt daaraan toen dat een merendeel van de Duitsers wel vóór een strengere migratiewet is. "Deze week zou weleens heel goed voor de AfD kunnen uitpakken. Precies wat de overige partijen hadden willen vermijden."