Topoverleg over vrede: Oekraïne bereid tot bestand, Rusland moet nog instemmen

Dit is de uitkomst van een overleg tussen vertegenwoordigers van Oekraïne en de VS in Saudi-Arabië. In de Saoedische stad Jeddah praten topambtenaren uit Amerika en Oekraïne vandaag over een mogelijk staakt-het-vuren. Tegelijkertijd praten Europese legerchefs in Parijs over veiligheidsgaranties voor Oekraïne. Het is een mogelijke doorbraak, stelt onze verslaggever Oekraïne Chris Colijn.

Zelensky spreekt in een reactie van 'een volledig staakt-het-vuren voor dertig dagen, niet alleen ten aanzien van raketten, drones en bommen, niet alleen op de Zwarte Zee maar ook langs de volledige frontlinie'.

De Amerikaanse delegatie in Jeddah wordt geleid door buitenlandminister Marco Rubio. Ook Trumps speciale gezant Steve Witkoff schuift aan. Hij reist later deze week naar Moskou, waar hij naar verluidt een ontmoeting heeft met president Poetin. 

"Oekraïne wordt onder druk gezet", zegt Oost-Europadeskundige Julia Soldatiuk-Westerveld van Instituut Clingendael. "President Trump verwacht dat Oekraïne zijn eisen accepteert. In de ogen van Trump lijkt Oekraïne een ondergeschikte rol aan de onderhandelingstafel te hebben, omdat het afhankelijk is van buitenlandse steun. Terwijl het land juist heeft laten zien dat het zich met relatief weinig steun voor een lange periode staande kan houden."

Voor Oekraïne zijn veiligheidsgaranties een cruciaal onderdeel. Het land wil voorkomen dat Rusland na het sluiten van een vredesakkoord opnieuw aanvalt. 

"Zelensky probeert nu om zo weinig mogelijk toe te geven", zegt Soldatiuk-Westerveld. "Want als Oekraïne veel toegeeft voordat de onderhandelingen beginnen, dan komen er naar verwachting nog veel meer eisen van de Amerikanen en de Russen." Zulke toezeggingen maken het voor Oekraïne moeilijker om verdere eisen te weigeren, verwacht zij.

Een belangrijk onderdeel van de onderhandelingen is een mogelijke grondstoffenovereenkomst tussen Oekraïne en de VS, waarbij de VS financieel gecompenseerd wordt voor de steun die het heeft geleverd. Die deal klapte vorige maand toen Trump en Zelensky hun veelbesproken ruzie kregen in het Witte Huis. "Zelensky wil nog steeds dat die deal helpt bij het beschermen van de soevereiniteit van zijn land", zegt Soldatiuk-Westerveld.

Hieronder zie je beelden van de twee delegaties aan de onderhandelingstafel:

Volgens de Amerikaanse buitenlandminister Marco Rubio zijn er nog 'meer details om uit te werken' en is de grondstoffendel in Jeddah niet het belangrijkste onderwerp is op de agenda.

Sinds zijn mislukte bezoek aan het Witte Huis houdt Zelensky zich relatief stil, zegt Soldatiuk-Westerveld. "De strategie van Oekraïne is om de relatie met Amerika te de-escaleren." 

Tegelijkertijd zijn in Parijs vandaag de legerchefs van ruim dertig landen bijeen om te praten over veiligheidsgaranties. Het gaat om de hoogste militaire leiders van de EU-lidstaten en NAVO-landen, waaronder Turkije en het VK. Namens Nederland is commandant der strijdkrachten Onno Eichelsheim aanwezig bij het topoverleg. Duidelijk moet worden wat ieder land militair gezien kan leveren.

'Het is ook onze oorlog'

"De zaak is in een stroomversnelling beland", zegt Peter Wijninga, defensie-expert van de geopolitieke denktank HCSS. "Het is ook noodzakelijk dat Europa initiatief toont en bespreekt welke afschrikkende werking het militair op de mat kan leggen. Want dit is wel degelijk ook onze oorlog. Een oorlog die groter kan worden als Europa niets doet."

Of Nederland straks meedoet aan de coalitie van bereidwillige landen, is nog voer voor stevige Haagse discussies, zegt politiek verslaggever Fons Lambie. "De PVV en BBB staan niet te springen om meer financiële of militaire steun te leveren aan Oekraïne. Al sluiten ze het ook weer niet volledig uit. Wel heeft PVV-leider Wilders keer op keer herhaald dat hij niet wil dat Nederland militairen naar Oekraïne stuurt."

Amerika praat ondertussen ook nog apart met een aantal NAVO-lidstaten; Frankrijk, het VK, Italië, Polen en Turkije. Trump wil dat die landen een toekomstig staakt-het-vuren beschermen, bijvoorbeeld met vredestroepen. De vraag is nu of de VS die landen een 'backstop' levert, oftewel militair in actie komt bij serieuze problemen.

Frankrijk neemt initiatief

De Franse president Macron zei vorige week dat Europese troepen alleen in Oekraïne worden ingezet als er een vredesakkoord is getekend. "Frankrijk trekt het initiatief naar zich toe", zegt politiek verslaggever Lambie. "Bij grote kwesties in de EU wordt altijd gekeken naar twee hoofdsteden: Parijs en Berlijn. In Duitsland is de beoogd bondskanselier Friedrich Merz nog niet officieel begonnen. Wel heeft Merz al gezegd hij de Duitse defensieuitgaven sterk wil verhogen."

Mocht de VS een akkoord bereiken met zowel de Europese landen over garanties, als met Oekraïne over grondstoffen, dan is het plan om al snel een staakt-het-vuren te introduceren, verwacht Soldatiuk-Westerveld.

Morgen komen dan de defensieministers van Frankrijk, het VK, Duitsland, Italië en Polen bij elkaar. Zij gaan praten over hoe de zogenoemde ‘herbewapening’ van Europa eruit gaat zien, en hoe zij Oekraïne het beste kunnen blijven steunen.