Oekraïners bijna verdreven uit Russische regio Koersk: 'Vooral morele oppepper geweest'

De afgelopen weken is de Russische opmars in de regio Koersk in een stroomversnelling gekomen. Oekraïne zou nog zo'n 75 vierkante kilometer in handen hebben, schreef The New York Times zondag.

Eind vorige week meldde Rusland dat het leger het dorp Soedzja heeft heroverd. Inmiddels heeft ook het Oekraïense leger bevestigd dat het zich daar heeft moeten terugtrekken.

Het door Oekraïne bezette gebied is nog maar een fractie in vergelijking met augustus, toen Kyiv op het hoogtepunt bijna 1.300 vierkante kilometer bezet hield. Het Kremlin was compleet overvallen door de verrassingsaanval.

De Oekraïense president Zelensky beweerde aanvankelijk dat de operatie als doel had om een bufferzone te creëren. Zo moest worden voorkomen dat steden als Charkiv bestookt zouden worden met Russische raketten.

Troefkaart

Ook wilde Kyiv met de operatie een nieuw front openen, zodat de Russen gedwongen zouden worden om troepen weg te halen van het oostfront. Daar lagen de Oekraïners al maanden zwaar onder vuur. Ten slotte zou Koersk mogelijk als troefkaart kunnen dienen, zodat Oekraïne sterker zou staan in de vredesonderhandelingen.

In hoeverre zijn die doelen gehaald? "Wat betreft de Russische drone- en raketaanvallen is er geen significante afname geweest", zegt hoogleraar militaire operationele wetenschappen Han Bouwmeester van de Nederlandse Defensie Academie. "Ook blijkt uit onderzoek dat er nauwelijks troepenbewegingen van het oostfront naar Koersk zijn waargenomen."

Maar, benadrukt hij: "Door de terreinwinst lijken de Oekraïners een tijdelijke oppepper te hebben gekregen." Defensie-expert Peter Wijninga van The Hague Centre for Strategic Studies beaamt dat. "Er was sprake van oorlogsmoeheid en veel zat tegen. De Oekraïners hadden daarom wat psychologische winst nodig en dat heeft hun motivatie tijdelijk wel goed gedaan."

Met het begin van de onderhandelingen is de waarde van Koersk als ruilmiddel ook afgenomen, zegt Wijninga. "Doordat Oekraïne weer mag meepraten aan de onderhandelingstafel en er veiligheidsgaranties op tafel liggen, is de winst van Koersk van ondergeschikt belang geworden."

Noord-Koreanen

Sinds eind vorig jaar hebben ook Noord-Koreaanse soldaten zich in de strijd om Koersk gemengd. In het begin leden ze zware verliezen door communicatieproblemen en een andere manier van oorlogsvoering. Daarom besloten de Russen in januari om de Noord-Koreanen terug te trekken en ze extra training te geven.

Een maand later kwamen ze weer terug. "Hun coördinatie is wel beter geworden", zegt Wijninga. "Ik weet niet of zij doorslaggevend zijn geweest. Maar ruim 10.000 soldaten leggen natuurlijk wel gewicht in de schaal." En Bouwmeester vermoedt 'dat Rusland met het zicht op de onderhandelingen meer troepen naar Koersk heeft gestuurd'.

Ruim een week geleden doken onderstaande beelden op van Russische soldaten die via een gaspijpleiding een verrassingsaanval uitvoerden in Koersk. Of de aanval succesvol was, is moeilijk onafhankelijk te verifiëren.

Dit succes komt Poetin goed uit, zegt Bouwmeester. "Bij de stad Pokrovsk zie je bijvoorbeeld dat het Russische offensief tot stilstand is gekomen. Poetin gaat nu eisen stellen in de onderhandelingen en benadrukken dat hij aan de winnende hand is."

Inlichtingen opgeschort

Daarnaast besloot de Amerikaanse regering de inlichtingen aan Oekraïne op te schorten. Zo werd het voor Kyiv moeilijker om te zien waar raketten werden afgevuurd en hoe de vijandelijke troepen zich verplaatsten.

Volgens Bouwmeester zijn de gevolgen daarvan 'nihil' geweest, mede omdat het maar korte tijd heeft geduurd. Maar volgens Wijninga kan de opschorting zomaar van groter belang zijn geweest. "Net op dat moment begonnen de Russen met een offensief. De dagen daarna is de opmars in een stroomversnelling gekomen. Al kan het voor de Russen ook een signaal zijn geweest om het te proberen."

Hij besluit: "Ik denk dat je rustig kunt stellen dat de verovering van een stukje Koersk een tijdelijk en beperkt effect heeft gehad. Of dat het waard was, hangt ook af van de verliezen die het aan beide kanten heeft gekost. Maar dat is nu nog moeilijk te overzien."

Gemengde reacties in Oekraïne 

In Oekraïne zijn de reacties op de operatie in Koersk gemengd, zegt Oekraïne-verslaggever Chris Colijn. Enerzijds is een deel van de Oekraïners positief, omdat Rusland veel verliezen heeft geleden. Daarnaast kostte het de Russen veel moeite om de regio weer in handen te krijgen. 

"Maar anderen vragen zich af of de operatie wel nodig is geweest. Oekraïne heeft immers veel goed getrainde troepen en westers materieel ingezet. Hadden die niet beter aan het oostfront ingezet kunnen worden, waar Oekraïne al lang onder zware druk staat, vragen ze zich af."