Poetin en Trump gaan bellen over einde oorlog, maar Poetin is veeleisend
De Amerikaanse president Donald Trump belt vanmiddag (Nederlandse tijd) met de Russische president Vladimir Poetin. Ze gaan het hebben over vrede in Oekraïne. Volgens Trump is er afgelopen weekend al 'heel veel werk verzet'. "Laten we kijken of we de oorlog kunnen beëindigen." Maar dat zal een hele klus worden. Want Poetin heeft nogal wat eisen waar hij niet van af wil wijken. Vijf vragen en antwoorden.
1. Waar zullen de gesprekken over gaan?
Het wordt de tweede keer sinds het aantreden van Trump in januari dat de wereldleiders elkaar spreken. Hun eerste gesprek was op 12 februari. Het gesprek vanmiddag zou plaatsvinden tussen 14.00 en 16.00 uur Nederlandse tijd.
Het belangrijkste gespreksonderwerp is mogelijk de verdeling van grondgebied. Daar zijn Rusland en Oekraïne het niet over eens.
Ook wil Trump het met Poetin hebben over elektriciteitscentrales en andere bezittingen. Zonder de elektriciteitscentrale bij naam te noemen, gaat het om grootste kerncentrale van Europa in Zaporizja. Die ligt vlakbij de frontlinie, in gebied dat door Rusland wordt bezet. De centrale is belangrijk voor Oekraïne, maar levert al 2,5 jaar geen stroom meer. "Dat moet opgelost worden", liet Trumps onderhandelaar Steve Witkoff eerder al weten aan Poetin.
Oekraïne stemde vorige week in met een Amerikaans voorstel voor een staakt-het-vuren van dertig dagen. Voorwaarde is wel dat ook Rusland zich hier aan houdt. Twee dagen later kwam Poetin met een reactie. Hij gaat alleen akkoord met een wapenstilstand als dat leidt tot een langdurige vrede.
2. Wat zijn de eisen van Poetin voor een langdurige vrede?
"Voor het bereiken van een langdurige vrede wil Poetin ondermeer dat Oekraïne demilitariseert", zegt Floris Akkerman, Ruslandkenner en podcastmaker over Centraal- en Oost-Europa. "Oekraïne mag geen sterk leger hebben. Ook eist hij de denazificatie van Oekraïne. Alsof er nazi’s in de regering van Oekraïne zitten. Dat klopt niet."
Ook wil Poetin dat Oekraïne geen lid wordt van de NAVO en hij wil de vier Oekraïense gebieden die hij nu deels in handen heeft behouden. Het gaat om de provincies Loehansk, Donetsk, Zaporizja en Cherson in het oosten van Oekraïne.
3. Waarom wil Poetin geen land afstaan?
Oekraïne en Rusland hebben een gedeelde geschiedenis, die al eeuwen teruggaat. Tot de val van de Sovjet-Unie hoorde Oekraïne ook nog altijd bij Rusland. Volgens president Poetin heeft Rusland nog steeds recht op het grondgebied van Oekraïne. "Hij ziet Oekraïne als een ‘kunstmatig’ land, dat is voortgebracht door de Sovjet-Unie, en dat in zijn ogen niet hoort te bestaan. Zo ziet hij de Russen, Belarussen en Oekraïners als één natie, één volk", zegt Akkerman.
Na de val van de Sovjet-Unie in 1991 verloor Rusland steeds meer grip op landen die onder hun invloedssfeer vielen. Oekraïne werd onafhankelijk, en trok steeds meer naar het Westen toe. Nu wil het land dus ook bij de NAVO.
4. Waarom wil Poetin niet dat Oekraïne lid wordt van de NAVO?
Oekraïne is een bufferzone tussen West-Europa en Rusland. Als dat wegvalt komt het militaire bondgenootschap dichterbij de grenzen van Rusland. Dat ziet Poetin als een bedreiging, en volgens hem was dat ook één van redenen van de invasie op 24 februari 2022. Steeds meer Oost-Europese landen, die vroeger tot de invloedssfeer van Rusland hoorden hebben zich aangesloten bij de NAVO.
In veel van die landen, zoals in Polen, Hongarije en de Baltische staten bevinden zich nu militaire bases van de NAVO. De NAVO breidt zich uit, tot ergernis van Poetin. Zo ver wil hij het in Oekraïne niet laten komen.
"Hij is er vooral op uit om Oekraïne te onderwerpen. Als de NAVO daar komt, dan heeft hij niet meer de vrije hand in Oekraïne. Dan heeft hij opeens een andere partner langs de zijlijn", zegt Akkerman.
Oekraïne wil graag bij de NAVO, omdat ze dan de zekerheid hebben dat Rusland het land nooit meer zal binnenvallen. Een aanval op één NAVO-land, is namelijk een aanval op allemaal. Die veiligheidsgaranties wil Oekraïne. Maar Trump heeft al toegezegd dat als het aan hem ligt, Oekraïne geen lid zal worden van de NAVO.
5. Houdt Poetin vast aan zijn eisen?
"Tot nu toe houdt Poetin vast aan zijn eisen", zegt Akkerman. "Hij zet hoog in, in de hoop dat Trump dan zegt tegen Zelensky: je kunt een staakt-het-vuren krijgen, maar sta dan wel grondgebied af aan Poetin."
Poetin heeft het belang van een bestand weliswaar onderkend, maar het is de vraag of hij zich er aan houdt, als het zover komt. "Er zijn meerdere staakt-het-vuren en akkoorden gesloten tussen Rusland en Oekraïne, ook over de soevereiniteit van Oekraïne. Maar daar heeft Rusland zich niet aan gehouden. Rusland ligt ook dwars als er, na een bestand, Europese troepen komen ter bescherming van Oekraïne. Dat ziet Rusland ook niet zitten", zegt Akkerman. "Voorlopig blijven ze komen met excuses, eisen en vragen, om maar geen staakt-het-vuren te hoeven accepteren."