Liever Maduro dan Trump: migranten op weg naar de VS keren massaal om
Het was jarenlang de grootste migratiestroom ter wereld: miljoenen migranten vanuit de hele wereld probeerden via Midden-Amerika de Verenigde Staten te bereiken. Maar nu president Donald Trump duidelijk heeft gemaakt dat migranten niet welkom zijn, keren veel mensen om. Ze gaan naar het zuiden, in plaats van het noorden.
Kleine bootjes volgepakt met wel twintig mensen varen over smalle riviertjes door de Panamese jungle. De opvarenden hopen veilig de grens met Colombia te bereiken. Terwijl ze een aantal maanden daarvoor juist dezelfde reis nog de andere kant op hadden afgelegd.
"Met de komst van Trump zijn alle onze dromen in rook opgegaan" zegt de 36-jarige Karla uit Venezuela tegen persbureau AP. Ze ontvluchtte haar land door de enorme crisis waar Venezuela al jaren onder gebukt gaat. Maar nu zit er niets anders op dan de reis nog een keer te doen, de andere kant op.
De Darien Gap, een onherbergzame jungle op de grens van Colombia en Panama, was jarenlang het toneel van migranten vanuit de hele wereld die noordwaarts gingen in de hoop de Verenigde Staten te bereiken. Daarvoor moesten ze een tientallen kilometers lange loodzware wandeltocht afleggen, waarbij veel mensen om het leven kwamen.
Enorme afname
Maar de route door de Darien Gap lijkt vrijwel volledig te zijn opgedroogd. Waar volgens de Panamese autoriteiten in februari 2024 meer dan 37.000 mensen de tocht noordwaarts waagden, waren dat er afgelopen februari nog slechts 408.
Dat komt enerzijds omdat de Panamese autoriteiten strenger zijn gaan controleren, maar ook door de afschrikkende werking die Donald Trump als president heeft. Dat zegt correspondent Erik Mouthaan, die afgelopen maand nog voor RTL Nieuws in Panama was.
"Uit mijn gesprekken met migranten en asielzoekers blijkt dat bij velen van hen is doorgedrongen dat ze geen asiel krijgen in de VS als ze illegaal de grens oversteken", zegt Mouthaan. "En de verhalen over hardhandige uitzettingen naar andere landen, schrikken ook veel mensen af."
Correspondent Erik Mouthaan sprak in Panama met migranten die door de VS zijn uitgezet:
Zo is de grootste groep migranten van de afgelopen jaren Venezolaans: zo’n acht miljoen mensen verlieten hun land, op de vlucht voor de financiële crisis en de autoritaire president Nicolás Maduro. Maar nu heeft de regering van Trump een aantal Venezolaanse migranten overgeplaatst naar de omstreden gevangenissen van de El Salvadoraanse president Nayib Bukele. Volgens de Amerikaanse autoriteiten zou het gaan om bendeleden.
Bang voor Trump
Uit angst voor een soortgelijk lot keren veel migranten liever om. Zo vertelt een man aan persbureau Reuters dat hij niet meer naar de VS durft omdat hij een tatoeage op zijn arm heeft: "Als je een tattoo hebt, zien ze je aan voor een bendelid."
Ook cijfers van de Amerikaanse douane laten een enorme afname in het aantal migranten zien dat de VS probeert binnen te komen. In februari van dit jaar werden, volgens de douane, ruim 8000 mensen aangehouden die illegaal de grens probeerden over te steken. In dezelfde maand vorig jaar waren dat nog meer dan 140.000 mensen.
Veel migranten zitten nu tussen wal en schip in buurland Mexico, waar ze kwetsbaar zijn voor criminele bendes die erop uit zijn migranten te ontvoeren en af te persen. Ook komen er regelmatig verkrachtingen voor.
Naar het zuiden
En dus maken verschillende Midden-Amerikaanse landen, zoals Nicaragua, Guatemala en Honduras, nu melding van een omgekeerde migratiestroom. Volgens de VN-organisatie die migratie monitort, was in februari de meerderheid (65 procent) van de migranten in Guatemala onderweg naar het zuiden, in plaats van het noorden.
En dat betekent kopzorgen voor andere landen in de regio, zoals Chili, Colombia en Brazilië. Naast de migranten die Trump per vliegtuig uitzet, kunnen zij zich opmaken voor mensen die nergens anders meer heen kunnen. Niet alle mensen die naar het zuiden gaan, kunnen immers terug naar hun eigen land, bijvoorbeeld omdat dat heel ver weg is en ze geen geld meer hebben voor de terugreis.
Wel zijn er Venezolanen die, hoewel de situatie in hun land nauwelijks verbeterd is, toch maar terugkeren naar eigen land. De Venezolaanse president Maduro biedt aan om ‘zijn’ vluchtelingen per vliegtuig op te halen. Voor sommigen is hij nu toch een betere optie dan Trump.
Maar er zijn ook Venezolanen die juist voor hem op de vlucht waren geslagen. Zij zijn bang voor politieke vervolging, en durven niet terug te gaan. Voor hen kan bijvoorbeeld het relatief welvarende Chili, helemaal aan de zuidelijke kant van het continent, een alternatief zijn.
'VS blijft magneet'
Dat zien veel Chilenen dan weer niet zitten: de bereidheid onder Chilenen om vluchtelingen uit andere landen op te nemen, nam de afgelopen jaren sterk af. De 36-jarige Karla vertrok daar om die reden juist, maar is nu weer onderweg terug. Een reis van duizenden kilometers. Ze gaat het toch nog maar een keer proberen: iets anders kan ze niet.
Ook in Colombia en Brazilië, waar nu bij elkaar opgeteld al 3,5 miljoen Venezolanen wonen, zit niet iedereen te wachten op nog meer migranten. In die landen werd juist gehoopt dat de Venezolanen zo langzamerhand weer terug zouden kunnen naar hun eigen land. Maar zolang Maduro in Venezuela blijft zitten en Trump in de VS, kan het aantal alleen maar toenemen.
Toch houdt correspondent Erik Mouthaan nog wel een slag om de arm: "In de eerste maanden van Trumps vorige termijn zagen we ook dat er minder migranten kwamen, maar daarna nam het weer toe. De VS blijft een magneet voor mensen die betere economische omstandigheden willen."
Dagelijkse update
Wil jij iedere middag een selectie van het belangrijkste nieuws en de opvallendste verhalen in je mail? Meld je dan nu aan voor de dagelijkse update.
