Europeanen naar Kenia voor nieuwe nier: '2000 euro is hier veel geld'

Voor de duidelijkheid: organen kopen en verkopen is illegaal over de hele wereld, met uitzondering van Iran. Het is één van de redenen dat het moeilijk is om een donororgaan te vinden. "Jaarlijks overlijden er mensen op de wachtlijst omdat een donornier te laat komt", valt op de website van de Nierstichting te lezen.

Nieuwe nier in Kenia

De Duitse krant Der Spiegel kwam de dubieuze orgaanhandel op het spoor via een Duitse patiënt, de 57-jarige Sabine Fischer-Kugler. Zij ging in zee met het bedrijf en vertrok met ongeveer twee ton in cash naar Kenia voor een nieuwe nier.

De vrouw heeft geen idee wie de jonge man was die zijn nier aan haar heeft afgestaan. Ook weet ze niet hoe het nu met hem gaat. Wat vrijwel zeker is, is dat hij tussen de 2000 en 5000 euro heeft gekregen voor zijn donatie. "2000 euro is in Kenia veel geld", zegt Afrika-correspondent Sophie van Leeuwen. "Als je zo arm bent, dan neem je dat risico."

Het probleem met orgaanhandel werd vorig jaar in kaart gebracht door een Afrikaans onderzoeksinstituut (ISS). Zij constateerden dat jonge Kenianen hun organen afstaan in ruil voor geld en brommers. Het viel de onderzoekers op dat de veelal jonge mannen vaak niet goed zijn geïnformeerd over de risico's die bij een nierdonatie komen kijken. Zo kunnen ze uiteindelijk zelf nierfalen krijgen.

De Duitse krant Der Spiegel sprak ook met een 22-jarige donor die inmiddels spijt heeft van zijn donatie. Hij kreeg ongeveer 4000 euro voor zijn donatie; op dat moment genoeg om een auto van te kopen, waarmee hij hoopte als taxichauffeur geld te verdienen. Maar de auto ging kapot en hij heeft te weinig geld voor reparatie. Zijn nier is hij dus kwijt, maar hij zit weer in dezelfde situatie als voor de donatie.

Openbare website

Ondanks het verbod op orgaanhandel, heeft het bewuste bedrijf Medlead een duidelijke website in meerdere talen. Op de Duitstalige website zet het bedrijf vol trots haar diensten tegenover het reguliere proces om aan een donornier te komen. Zo schrijft Medlead dat het normaal meer dan acht jaar duurt om aan een nier te komen, terwijl het bedrijf dit binnen vier tot zes weken zegt te kunnen regelen. Exacte bedragen worden verder niet genoemd. Potentiële patiënten kunnen de prijs opvragen via WhatsApp.

Het bedrijf zegt dat de donoren niet gedwongen worden. De vele donoren zouden dat puur uit de goedheid van hun hart doen. Dat terwijl in Nederland een tekort aan donororganen is en de gemiddelde wachttijd voor een nier 2 jaar en 3 maanden is.

De officiële documentatie, ingezien door de krant Der Spiegel, lijkt verder volgens het boekje. Patiënten betalen op papier namelijk voor de behandeling in de kliniek, en niet voor een orgaan. Opvallend is wel dat heel veel donoren en sommige patiënten dezelfde naam opgeven als noodcontact, vermoedelijk een medewerker van Medlead. 

Ook het adres van het bedrijf blijft wat vaag. Het correspondentieadres staat geregistreerd in Polen, maar toen Der Spiegel contact zocht met de bedrijven op dat adres, bleek niemand iets van Medlead te weten. De man achter het bedrijf zou volgens Der Spiegel ene Robert Shpolansky zijn, een Israëlische man die in 2016 al werd vervolgd voor betrokkenheid bij orgaanhandel. Hij ontkent alle betrokkenheid tegenover de Duitse krant.

Wanhoop

"Het is een probleem dat al langer bestaat", stelt correspondent Van Leeuwen. "Orgaanhandel is een wereldwijde business en daardoor heel moeilijk te bestrijden."

Dat er zoveel vraag en aanbod is, heeft met de wanhoop van beide kanten te maken. Mensen die jarenlang op een nieuwe nier wachten, grijpen elke mogelijkheid aan om hun leven terug te krijgen. Mensen die niet rondkomen, zien het als kans om toch wat geld te verdienen. "Er is gewoon een markt aan twee kanten." Voor zover bekend zijn er geen Nederlandse patiënten via deze weg aan een nieuwe nier gekomen.

Bekijk ook: Kindje van één jaar oud uit Spanje krijgt vijf nieuwe organen van overleden donor