Onderhandelen in plaats van bombarderen: VS en Iran praten verder over nucleaire deal
Vandaag wordt er verder gepraat over het nucleaire programma van Iran. Het is de tweede ronde, deze keer in Rome. Net als vorige week in Oman komen onderhandelaars van de Verenigde Staten en Iran bijeen. Israël zit niet aan tafel, maar speelt op de achtergrond wel een belangrijke rol. Want dat land wil koste wat het kost voorkomen dat Iran kernwapens krijgt.
De New York Times schreef deze week dat de Amerikaanse president Donald Trump vorige maand een Israëlische aanval op de nucleaire installaties in Iran heeft geblokkeerd. Die aanval zou mogelijk al in mei hebben moeten plaatsvinden. Belangrijke adviseurs van Trump schrokken hiervan. Ze vrezen een grote oorlog, waarbij ook Amerika direct betrokken zal zijn.
In plaats van zo’n Israëlische aanval te steunen, besloot Trump om een brief te schrijven aan de ayatollah Ali Khamenei, de hoogste leider van Iran. Trump opende zo de weg voor de onderhandelingen over het Iraanse nucleaire programma, die op dit moment plaatsvinden. Maar de dreiging blijft wel in de lucht hangen, Trump beloofde ‘ongekende bombardementen’ als er geen nucleaire deal komt. En Israël zou dan de leiding nemen bij de bombardementen, voegde de Amerikaanse president daaraan toe.
Hoe reëel de geplande Israëlische aanval op Iran was, is niet helemaal duidelijk. Maar ondenkbaar is het niet, zegt correspondent Midden-Oosten Pepijn Nagtzaam: "In Israël is eigenlijk al maanden de roep heel luid om Iran aan te vallen. Sinds de aanval door Hamas op 7 oktober 2023 is de rem eraf. Iedereen die Israël aanvalt of wil aanvallen moet keihard gestraft worden, is in ieder geval het standpunt van de Israëlische regering."
Doemscenario
Iran is de steunpilaar van Hamas in Gaza, maar ook van Hezbollah in Libanon en van de inmiddels verdreven Syrische dictator Bashar Assad. Iran is dan ook staatsvijand nummer één van Israël, en in de ogen van veel Israëliërs een existentiële bedreiging. Nagtztaam: "Iran is een heel groot land met een heel groot leger. Het doemscenario voor Israël is dat het Iraanse regime de beschikking zou kunnen krijgen over een kernwapen. Want dan komt het voortbestaan van Israël in gevaar."
Belangrijk om te weten is dat Israël zelf al wel kernwapens heeft. Hoe ver Iran is met het verkrijgen van een werkend kernwapen is niet met zekerheid te zeggen. Deskundigen schatten tussen een paar maanden en een jaar. Overigens blijft Iran volhouden dat het helemaal niet bezig is met het maken van een kernwapen.
Israëlische hardliners - onder wie premier Benjamin Netanyahu - denken dat het nu een goed moment is om een aanval uit te voeren op de nucleaire installaties in Iran. Het land is verzwakt door de zware klappen die Hamas en Hezbollah hebben gehad. Verder is Syrië geen bondgenoot meer na het verdrijven van Assad. En militair blijkt Iran ook zwakker dan gedacht, ziet Nagtzaam: "Vorig jaar hebben Iran en Israël bombardementen op elkaars grondgebied uitgevoerd. De Israëlische luchtmacht heeft toen gemerkt dat de Iraanse luchtverdediging relatief makkelijk kon worden uitgeschakeld, zonder dat er Israëlische vliegtuigen zijn neergeschoten. Waarom zouden we dan niet van de gelegenheid gebruikmaken om het kernprogramma uit te schakelen, is de gedachte die in Israël is gaan leven."
Escalatie
Maar zo’n actie kan leiden tot ongekende escalatie. Nagtzaam: "Iran zegt: we hebben geen nucleaire wapens. Maar als jullie ons aanvallen moeten we wel kernwapens gaan maken. Iran zal sowieso reageren op een Israëlische aanval, met de grote legermacht die het heeft. Het is naïef om te denken dat Iran gebombardeerd kan worden zonder dat er een zware reactie komt. De kans op escalatie is dus groot."
Israël heeft in alle gevallen steun van de VS nodig. Het land is militair afhankelijk van Amerikaanse wapens, bommen en munitie. Ook voor de luchtverdediging heeft Israël hulp van Amerika nodig. Toen Iran vorig jaar raketten en drones afvuurde zijn de meeste daarvan uitgeschakeld door Amerikaanse gevechtsvliegtuigen, nog voordat ze Israël konden bereiken.
Inzet van de onderhandelingen
En daarom heeft de Israëlische premier Netanyahu zich neergelegd bij het besluit van president Trump om te gaan onderhandelen met Iran. En die gesprekken zijn dus heel belangrijk, zegt Nagtzaam: "Het is een onderhandelingsspel met een enorm hoge inzet. Bij de eerste gesprekken vorige week is er nog niet inhoudelijk onderhandeld. Het was puur aftasten of praten zin heeft. Het is dus goed nieuws dat er nu een tweede ronde komt. De VS wil de garantie dat Iran nooit kernwapens gaat maken. En Iran wil verlichting van de zware sancties, die grote economische schade aanrichten en leiden tot gemor onder het volk. Over wat de uitkomst gaat worden van de onderhandelingen, valt dan ook nog niks te zeggen."
