Eerste paus uit Azië of Afrika: dit zijn de mogelijke opvolgers van paus Franciscus
Na het overlijden van de paus is de speculatie over zijn opvolger in volle gang. De keuze wordt gemaakt tijdens het conclaaf, dat op 5 mei begint. De nieuwe paus wordt geselecteerd uit een groep kardinalen. "Het is een beetje zoals Expeditie Robinson."
"Wie als paus het conclaaf binnengaat, komt eruit als kardinaal." Oftewel: de gedoodverfde kandidaat wordt het sowieso niet. Het gezegde benadrukt hoe moeilijk het is om de uitkomst van het pausverkiezingsproces te voorspellen. Zoals ook bleek toen paus Franciscus in 2013 werd gekozen, hoewel hij niet als favoriet werd gezien.
Volgens Vaticaankenner Stijn Fens van KRO-NCRV is het nu zelfs nog ingewikkelder. "Franciscus heeft de kardinalen veel diverser gemaakt. Toen hij werd gekozen, waren er 45 nationaliteiten vertegenwoordigd in het conclaaf, maar nu zijn het er meer dan 70. Deze mensen kennen elkaar vaak niet. Het is eigenlijk een soort Expeditie Robinson: er moeten bondjes worden gesmeed, maar dat is lastig wanneer de deelnemers elkaar niet goed kennen. Het is een kwestie van groepen die elkaar moeten vinden."
De kardinalen die stemrecht hebben, mogen niet ouder zijn dan 80 jaar. Er zijn 135 kardinalen die kunnen stemmen, van de ruim 250 kardinalen die nog in leven zijn. Officieel mogen er niet meer dan 120 kardinalen deelnemen aan het conclaaf. De vraag is nog hoe het Vaticaan daarmee omgaat.
Volgens Fens zal de opvolger van de huidige paus nooit een exacte kopie van paus Franciscus zijn: "Deze paus heeft 80 procent van de kardinalen zelf benoemd, maar niet iedereen lijkt op hem."
Kandidaten uitgelicht
Hoewel het lastig te voorspellen is, zijn er een aantal kardinalen die kansrijk zijn. Vijf kansrijke kardinalen lichten we uit, maar er zijn er meer. Er is ook een Nederlandse kardinaal, Wim Eijk. Al is de kans dat hij de nieuwe paus zal worden niet zo groot, zegt Fens. "Op dit moment zie ik hem niet als kanshebber, maar ik sluit niemand uit."
Italië hoopt weer een paus uit eigen land te krijgen. Van de 266 pausen in de geschiedenis kwamen er 217 uit Italië. Een van de kanshebbers is de 70-jarige Pietro Parolin, gezien als een gematigde kandidaat, die dicht bij paus Franciscus stond.
Ook de 69-jarige Matteo Zuppi, benoemd tot kardinaal in 2019, wordt genoemd. Zuppi wordt gezien als een progressieve figuur die de erfenis van Franciscus verder zal dragen, met bijzondere aandacht voor de armen.
Twee jaar geleden benoemde Franciscus hem tot vredesgezant voor Oekraïne. Volgens Fens is het belangrijk dat kardinalen betrokken zijn bij internationale ontwikkelingen. "Er woeden twee grote oorlogen, één in Europa en één in het Midden-Oosten. Het is van waarde als een kardinaal eerder heeft aangetoond dat de kerk in staat is om wonden te helen en vrede te bevorderen."
De laatste drie pausen kwamen van buiten het Vaticaan, ook deze keer zijn er kanshebbers uit andere continenten. De Filipijnse Luis Antonio Tagle (67) wordt wederom getipt als de nieuwe paus. "Hij is de voormalige aartsbisschop van Manila en kanshebber omdat hij, net als Franciscus, vrij progressief is", vertelt Zuidoost-Aziëcorrespondent Thom Schelstraete. "Het zou een bijzondere aanstelling zijn, want nooit eerder kwam er een paus uit Azië. Dat terwijl het één van de weinige regio's is waar het aantal katholieken toeneemt."
Toename katholieken in Filipijnen
Het gaat om een toename van ongeveer een miljoen katholieken per jaar. "Dat heeft vooral met de Filipijnen te maken", zegt Schelstraete. "Zo'n 85 procent is daar katholiek en het geloof speelt een enorme rol in het leven van Filipino's. Kerken zitten tijdens de mis bomvol en ze doen ook veel maatschappelijk werk, zoals voedsel uitdelen aan armen. Het geloof is dus sterk aanwezig en wordt van generatie op generatie doorgegeven. Omdat er jaarlijks zo'n 1,7 miljoen mensen bijkomen op de Filipijnen blijft ook het aantal katholieken toenemen."
"Er is in de moderne geschiedenis ook nog geen zwarte paus geweest. Dat dit nu misschien wel kan gebeuren, is iets wat hier heel erg leeft en waar mensen op hopen", zegt Sophie van Leeuwen, Afrika-correspondent.
Toch is het volgens Fens niet gemakkelijk. "De kerk groeit op het zuidelijk halfrond, maar de verdeling van kardinalen blijft nog steeds sterk Europees", zegt hij. "De Europese kardinalen zijn over het algemeen vrij progressief, terwijl Afrikaanse kardinalen doorgaans veel conservatiever zijn op het gebied van lhbtiq'ers. Dit zou het moeilijk maken voor een kandidaat uit Afrika om het conclaaf te winnen."
Er worden verschillende kardinalen genoemd als mogelijke kandidaten voor de paus, waaronder Peter Turkson (76), een Ghanees die gezien wordt als een kanshebber om de eerste zwarte paus te worden. Turkson heeft zich uitgesproken over de klimaatcrisis, armoede en economische rechtvaardigheid.
Ook kardinaal Robert Sarah (79) uit Guinee wordt genoemd. Sarah is een uitgesproken conservatieve leider binnen de kerk. Volgens Van Leeuwen is de kardinaal uit Ghana progressiever vergeleken met de kardinaal uit Guinee. "Het Europese perspectief is heel anders dan dat van Afrika. Vooral op het gebied van homoseksualiteit wordt er anders naar gekeken."
Van Leeuwen merkt op dat het kiezen van de nieuwe paus in Afrika het gesprek van de dag is. "De hoop die het kan geven aan de Afrikaanse gemeenschap is enorm. De Afrikaanse bevolking groeit snel, en veel van deze mensen kijken naar de kerk voor houvast, vooral in deze moeilijke tijden."
Vanaf 5 mei begint het conclaaf, achter gesloten deuren in de Sixtijnse Kapel. De afgelopen zestig jaar werd er iedere keer een paus gekozen binnen twee of drie dagen. De kardinalen sluiten zich op en komen pas naar buiten met een nieuwe paus. Of we witte rook gaan zien bij een van deze kardinalen, blijft nog afwachten.
