Eerste onderhandelingen Rusland-Oekraïne in drie jaar: 'Eerst vertrouwen nodig'

Trump is bezig met een reis door het Midden-Oosten en keert vrijdag terug naar de Verenigde Staten. Even was er sprake van dat hij mogelijk naar Turkije zou gaan.

Daar voeren Oekraïne en Rusland vandaag voor het eerst in drie jaar vredesbesprekingen. Amerikaanse functionarissen zijn ook in Istanbul, maar die zijn niet direct betrokken bij het overleg. Trump gaf vandaag aan dat er 'niks gaat gebeuren' zolang hij geen ontmoeting heeft met de Russiche premier Poetin.

Eerste keer sinds 2022

Toch is het overleg dat nu plaatsvindt en stapje. Het is voor het eerst sinds 2022 dat Rusland en Oekraïne directe gesprekken met elkaar voeren. Gisteren werd de hele dag nog geruzied over het tijdstip, noemde Zelensky de Russische delegatie een 'poppenkast' en werd hij door het Kremlin een 'loser' genoemd. Nu zijn de partijen alsnog met elkaar om de tafel gegaan.

Schoof zegt over de onderhandelingen: "Je gaat denken dat Rusland geen vrede wil." Je ziet zijn reactie in deze video:

Het is vooral opvallend welke mensen niet in Turkije zijn voor de gesprekken. De Oekraïense president Volodymyr Zelensky had de Russische president Vladimir Poetin uitgenodigd om te praten, maar Poetin besloot om niet te komen. Omdat Poetin niet komt, zit ook Zelensky niet bij de gesprekken. Beide landen hebben wel een delegatie gestuurd. Maar ook daar zijn opvallende afwezigen.

De Russische groep wordt geleid door Vladimir Medinsky, een adviseur van Poetin die zich vooral bezighoudt met de ideologie van het Kremlin. Daarnaast heeft Rusland twee onderministers gestuurd, en de baas van de militaire inlichtingendienst. De Russische buitenlandminister Sergei Lavrov en de Russische topdiplomaat Joeri Oesjakov zijn niet van de partij, terwijl zij eerder dit jaar juist de gesprekken met de Verenigde Staten leidden over de oorlog in Oekraïne. De Oekraïense delegatie wordt geleid door de minister van Defensie van dat land.

Druk moet opgevoerd worden

Premier Dick Schoof zei vanochtend dat de druk op Rusland 'enorm moet worden opgevoerd'. Dit om te voorkomen dat Rusland vredesbesprekingen met Oekraïne blijft traineren. "Alleen met besprekingen tussen Oekraïne en Rusland kan er een vorm van vrede komen", zei Schoof bij aankomst in Tirana, waar Europese staatshoofden en regeringsleiders bijeen zijn voor een top.

"Je zou langzaam gaan denken dat ze geen vrede willen", zei Schoof, doelend op de Russen. "Voor Nederland, maar eigenlijk voor alle Europese landen, is het niet acceptabel dat deze oorlog doorgaat. Laat staan dat Oekraïne uiteindelijk onder Russische overheersing komt."

Daarom is het opvoeren van die druk op Rusland belangrijk. Volgens Schoof oefenen de VS steeds meer druk uit op Rusland, en raken zij geïrriteerd. "Dat is een belangrijk signaal." Ook blijven nieuwe EU-sancties tegen Rusland belangrijk.

Minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken is in Turkije. In deze video zie je wat hij te zeggen had over de afwezigheid van Poetin:

Ook Amerika stuurt een delegatie: de gezanten Steve Witkoff en Keith Kellogg, die zich allebei bezighouden met een mogelijke vredesdeal, en ook buitenlandminister Marco Rubio. Rubio heeft al gesproken met zijn Oekraïense collega Andriy Sybiha, die na afloop zei: "Het is van cruciaal belang dat Rusland de constructieve stappen van Oekraïne beantwoordt. Tot nu toe heeft het dat niet gedaan. Moskou moet begrijpen dat het afwijzen van vrede een prijs heeft."

“Trump lijkt niet geïnteresseerd in de manier waarop deze oorlog eindigt, als het maar eindigt”, zegt Oost-Europadeskundige Nicolaas Kraft van Ermel-Nijland, van de Rijksuniversiteit Groningen. “Hij wil vrede, punt. Vrede veronderstelt normaal gesproken een proces van rechtsherstel. Dat doet er voor Donald Trump niet toe, het gaat hem vooral om de media-momenten.”

"Een van de belangrijkste spelregels van diplomatie is dat je op gelijk niveau onderhandelt", gaat Kraft van Ermel-Nijland verder. “Zelensky is wél in Turkije en Poetin niet, en daaruit kunnen we afleiden dat Rusland nu helemaal niet op vrede zit te wachten. Je kan je ook afvragen of Oekraïne tegen elke prijs vrede wil, maar Kyiv kan zich minder permitteren. Zij zijn namelijk sterk afhankelijk van de grillen van Donald Trump. Die mogen ze niet boos maken.”

Er gaat tenminste een gesprek plaatsvinden, maar daarmee is er nog weinig optimisme over de inhoud. "De Russen zullen weer maximalistisch beginnen aan deze onderhandelingen", zegt Rusland-correspondent Olaf Koens. "Ik zie nergens dat de Russische houding is veranderd, dat ze bijvoorbeeld bereid zijn om na te denken over constructieve stappen die ze zouden kunnen zetten. Bijvoorbeeld door een stuk grondgebied op te geven. Daarom krijg ik het idee dat deze gesprekken gedoemd zijn om te mislukken."

Loopt Amerika weg?

“In deze onderhandelingen moet er eerst vertrouwen worden gebouwd tussen de partijen", zegt Nicolaas Kraft van Ermel-Nijland. "Dat kan bijvoorbeeld door een gevangenenruil af te spreken. Ze zullen elkaar in kleine stapjes vertrouwen moeten geven, om te laten zien dat ze betrouwbare onderhandelaars zijn die echt uit zijn op vrede. Als dat vertrouwen er is, dan kun je over de grotere dingen praten.”

De afgelopen weken heeft het Witte Huis gedreigd om weg te lopen als bemiddelaar tussen Rusland en Oekraïne, als de twee landen niet nader tot elkaar komen. Het zou waarschijnlijk betekenen dat er geen zicht is op vredesbesprekingen

"Ik denk dat het ideaalplaatje voor Poetin is dat Trump er zodanig klaar mee is dat hij zijn handen van de oorlog aftrekt, en ook de steun aan Oekraïne stopt", gaat Kraft van Ermel-Nijland verder. Hij ziet weinig kansen om Poetin nog te dwingen tot een vredesdeal die ook voor Oekraïne, de Verenigde Staten en Europa acceptabel zou zijn.

"Als Rusland en Oekraïne tot de conclusie komen dat ze het niet eens gaan worden, dan heeft het geen zin om verder te praten. Als er zelfs geen kleine gebaren komen om vertrouwen te bouwen, dan zijn de gesprekken voorlopig voorbij."