Duizenden migranten komen aan op Griekse stranden, toeristen geschokt
Duizenden bootmigranten kwamen deze week aan op het Griekse vakantie-eiland Kreta. De meesten maakten de oversteek vanuit Libië. Met dat omstreden Noord-Afrikaanse land wil de EU een deal sluiten. Maar dinsdag werd een Europese delegatie Libië uitgezet. "Dat laat zien in wat voor dubieuze wateren de EU zich begeeft", stelt migratie-expert Tineke Strik.
Het hoogseizoen in Griekenland is begonnen. En dus schrokken zonnebadende toeristen deze week op wanneer er boten vol migranten bij het strand van Kreta aankwamen. "Ik was erg geschokt", zegt de Duitse Nicole tegen persbureau AP. Zij en haar man bezoeken al 35 jaar elke zomer het kustplaatsje Agia Galini en zagen nu zo'n 420 vluchtelingen arriveren. "Dat hebben we nog nooit meegemaakt."
Omdat de geïmproviseerde opvangcentra op Kreta vol zitten, heeft Griekenland honderden van hen – voornamelijk jonge mannen – verplaatst naar het vasteland. Daar moeten ze hun asielprocedure afwachten in detentiecentra.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Maar dat gaat niet zo makkelijk meer. Het Griekse parlement stemde woensdag voor een ingrijpende maatregel: alle asielaanvragen voor mensen die uit Noord-Afrika via zee komen, worden voor drie maanden stopgezet.
Daarmee wil Griekenland vluchtelingen afschrikken, legt Tineke Strik uit, Europarlementariër voor GroenLinks-PvdA en bijzonder hoogleraar Migratierecht aan de Radboud Universiteit. Een 'volledig rechtmatige en rechtvaardige' keuze, aldus de Griekse premier Kyriakos Mitsotakis op sociale media. Maar Strik noemt het 'een grove schending' van het Europees recht. "Volgens dat recht moeten mensen onmiddellijk toegang krijgen tot de asielprocedure in de EU." Mensenrechtenorganisatie Amnesty International spreekt van een 'schending van het internationaal recht'.
Griekenland nam vorige maand ook al maatregelen. Toen zette het twee fregatten in voor de kust van Libië. "Om het signaal af te geven dat mensensmokkelaars niet kunnen bepalen wie ons land binnenkomt", waarschuwde de premier.
"Een bijzondere stap", vindt Strik. "Normaal opereren schepen in de eigen territoriale wateren en niet op volle zee, zo dichtbij de territoriale wateren van een ander land. En zeker niet met militaire schepen." Zo verandert een pushback – het illegaal terugdrijven van vluchtelingen en migranten over de grens – in een 'pullback', zegt Strik. "Nog voor de eigen grens."
Omstreden migratiedeals
Vorige maand rapporteerde EU-voorzitter Ursula von der Leyen een stijging van 173 procent van het aantal migranten dat dit half jaar aankwam in Griekenland na een reis vanuit Libië. Die toename komt niet doordat er meer bootvluchtelingen naar Europa komen.
Die toestroom nam namelijk juist met 20 procent af, schrijft het Europese grensagentschap Frontex. De vergrote migratiestroom naar Griekenland komt daarentegen doordat de route van Libië naar vooral Kreta een van de belangrijkste migratieroutes over de Middellandse Zee is geworden.
Dat komt onder meer doordat buurlanden van Libië de boel blokkeren. Zo laat Tunesië nauwelijks migranten door sinds het twee jaar geleden een omstreden deal sloot met de Europese Unie. En tussen Egypte en de EU ligt net een grote deal klaar ter waarde van 5 miljard euro, zegt Strik. "Libië is de weg naar Griekenland, dé weg," zegt Gamaa die via dat land vluchtte van Soedan naar Kreta. "Want er zijn geen opties, er is geen uitweg. Op dit moment ben ik op zoek naar vrede en veiligheid."
Midden-Oosten correspondent Pepijn Nagtzaam benadrukt dat die blokkades direct gepaard gaan met ernstige mensenrechtenschendingen. Zo dumpt Tunesië vluchtelingen in de woestijn of verhandelt ze aan de grens met Libië. En Egypte doet invallen bij vluchtelingen en zet Soedanezen uit naar hun door oorlog verscheurde land, vult Strik aan.
Europese delegatie uitgezet
Ook in Libië zijn mensenrechtenschendingen aan de orde van de dag. Maar daar lijkt de EU haar ogen voor te sluiten. Het ladenblok wil nu -na een mislukte poging vorig jaar- namelijk een overeenkomst bereiken met Libië.
Dinsdag bezocht Magnus Brunner, de Eurocommissaris voor Migratie, het land samen met de ministers van Griekenland, Malta en Italië. De ontmoeting met de door de VN erkende regering in Tripoli lijkt enigszins succesvol. De Libische premier Abdul Hamid Dbeibah zei dat zijn ministerie van Binnenlandse Zaken een plan gaat ontwikkelen dat migratie 'in samenwerking met partners' zal aanpakken.
Maar de tweede ontmoeting bij de niet internationaal erkende regering van Oost-Libië verliep minder fortuinlijk. De delegatie werd het land uitgezet. "Ze hadden een afspraak met militair generaal Khalifa Haftar om zo te voorkomen dat ze de niet erkende regering zelf moesten spreken," legt Strik uit. "Maar Haftar kwam toch aanzetten met de premier en een minister." Dat zag de Europese delegatie niet zitten en daarom zijn ze eruit gezet. "Dat laat zien in wat voor dubieuze wateren de EU zich begeeft."
Een eventuele deal noemt Strik 'kwalijk' vanwege de mensonterende omstandigheden waarin vluchtelingen in Libië vaak worden vastgehouden. Zo worden ze gemarteld, afgeperst en zelfs verhandeld. "De EU voorkomt met zijn acties dat migranten die situatie kunnen ontvluchten." Volgens Strik lost dat ook het probleem niet op. "Want zolang mensen daar niet veilig zijn, zullen ze steeds een andere route proberen om weg te komen naar een plek waar ze wel bescherming krijgen."
